Over Hoofdpijn

Zonder pil op weg naar beter door Dr. M. van der Helm-Hylkema

Niet langer een pilletje tegen de hoofdpijn, maar beheersing van temperatuur en stress door middel van biofeedback. Mevrouw Dr. M. van der Helm-Hylkema is gedragstherapeute. Zij deed zo'n tien jaar geleden al onderzoek naar het effect van verschillende soorten gedragstherapie bij migrainepatiënten. De resultaten zijn voor bepaalde groepen patiënten opzienbarend.

Gedurende den aanval gaat de patiënt met verhoogd bovenlichaam te bed liggen en probeert den aanval te overwinnen door algemene rust en vermijding van schel licht en lawaai. Hierbij helpt een koud omslag op het hoofd.
Dat propageerde Dr. Bella Müller in 1935 in het Medisch Handboek voor het huisgezin bij het hoofdstukje over migraine. We zijn nu 60 jaar verder. Het aanbod aan pijnstillers en specifieke antimigrainemiddelen is zo enorm gegroeid dat de verleiding om bij migraine naar een pilletje te grijpen bijna niet kan worden weerstaan. De meeste hebben bijwerkingen, zeker na veel en langdurig gebruik. Die wegen echter voor migrainepatiënten bijna nooit op tegen de verlichtende werking van een medicijn. Maar het kan ook zonder pil.

Biofeedback betekent het terugvoeren van informatie over iemands lichamelijke processen naar de desbetreffende persoon. Bijvoorbeeld lichaamstemperatuur, spierspanning en bloeddruk zijn te beïnvloeden, als je maar weet hoe. Hoe werkt biofeedback concreet? De patiënt wordt aan een klein elektronisch apparaat geschakeld, dat minieme, voor de mens onopgemerkte veranderingen in de lichamelijke processen zichtbaar of hoorbaar maakt. Ik laat de patiënt die veranderingen zien of horen. Daarna probeert hij door middel van oefeningen die veranderingen zèlf teweeg te brengen. Ontspanning laat direct een daling van de spierspanning zien. Later kan de patiënt daling van zijn lichaamstemperatuur of spierspanning teweegbrengen zònder dat hij op het biofeedback-apparaat is aangesloten.

Biofeedback maakt deel uit van gedragstherapie. Temperatuur biofeedback gecombineerd met training in stress-beheersing blijkt als gedragstherapie het meest effect te hebben. Van de patiënten uit de onderzoeksgroep die ik op die manier behandelde had de helft beduidend minder vaak en minder langdurige migraine. Het is logisch dat daardoor het medicijngebruik ook fors verminderde. De methode hield in het opwarmen van de vingers. Ruim 300 jaar geleden gaf professor Herman Boerhave al het volgende advies aan getroffen migrainepatiënten: En als een aanval zich aandient: warm water uit de holle hand opsnuiven. Die methode verwarmt dus ook de vingers! Begin jaren zeventig merkte een migrainepatiënte tijdens experimenten in Amerika dat haar aanval verdween als ze de vingertemperatuur verhoogde. De combinatie biofeedback in combinatie met ontspanningsoefeningen blijkt het meeste effect te hebben.

Bij jeugdige patiënten (tussen de 10 en 19 jaar) zou deze therapie ook effect kunnen sorteren. Een schatting van het aantal jongeren met migraine komt uit op 5 procent. Bij ruim 80 procent trad na gedragstherapie een sterke daling op van de duur van migraine-aanvallen (70 procent). Zelfs 10 procent van de jongeren werd na training hoofdpijnvrij. Het is logisch dat het gebruik van medicijnen gelijktijdig daalde. Tegelijk met dit onderzoek deed ik bij deze kinderen en bij een controlegroep metingen naar het gehalte beta-endorfinen. Dat zijn lichaamseigen stoffen die een pijnstillende werking hebben. Het gehalte ervan bij migrainepatiëntjes was heel veel lager dan dat bij kinderen uit de controlegroep. Na gedragstherapie en biofeedback was dat gehalte beta-endorfinen gestegen, maar het lag nog steeds lager dan dat bij de controlegroep. Biofeedback en ontspanningsoefeningen zorgen er blijkbaar voor dat het centrale zenuwstelsel of de hypofyse die stoffen gaan produceren. Overigens doet acupunctuur dat ook. Zelfs is het zo dat die migrainepatiënten na hun 'behandeling' zich in het algemeen beter voelden dan voorheen. Griep en verkoudheid kwamen ook minder voor. Ik concludeer daaruit dat ontspanningstraining een algemeen verbeterend effect heeft op de gezondheidstoestand van mensen.

Dr. M. van der Helm-Hylkema
Uit het blad "Hoofdzaken" van de NVMP, nr 3 1998

Terug naar Medisch

Terug naar de Migrainerubriek