Over Hoofdpijn

Is hoofdpijn bij kinderen te behandelen?

Dr. H. van der Helm-Hylkema

Behandeling

Ook bij hoofdpijn geldt: voorkomen is beter dan genezen. Hoe kan men hoofdpijn voorkomen? Allereerst is er een aantal zaken waarop ouders kunnen letten. Dat zijn: zorgen voor voldoende regelmaat in eten en slapen. Oppassen dat het kind voldoende slaap krijgt. En in geval van migraine: proberen na te gaan of er een verband is tussen het krijgen van een aanval en het nuttigen van bepaald voedsel en/of bepaalde dranken. Dit is niet zo eenvoudig. Meestal is het niet alleen de consumptie van voedsel en/of drank maar een combinatie van factoren die een aanval oproept. Bovendien geldt dit voedingsprobleem maar voor een klein gedeelte van kinderen met migraine. Als ondanks maatregelen op dit punt hoofdpijn toch optreedt dan heeft het kind behoefte aan rust. Bij driekwart van de kinderen vermindert de hoofdpijn of is soms helemaal verdwenen door even te slapen. Indien de hoofdpijn vaak voorkomt, kunnen in overleg met de huisarts of specialist medicijnen worden gegeven en/of kan een andere niet-medicinale behandeling worden gevolgd.

Medicijnen

Medicijnen die door de huisarts of specialist, neuroloog of kinderarts voorgeschreven worden zijn gericht op het beëindigen van de hoofdpijn of het voorkomen ervan. Kinderen hebben een aangepaste dosis medicijn nodig. Daarom is het onjuist om medicijnen voor volwassenen aan kinderen te geven. Ook wordt gewaarschuwd voor het geven van aspirine aan kinderen jonger dan 8 jaar. Aspirines kunnen namelijk bij griep -waarbij nogal eens hoofdpijn optreedt- door het innemen van aspirine een ernstig ziektebeeld ontwikkelen. Tien procent van de kinderen die ernstige hoofdpijn hebben, gebruiken dagelijks medicijnen. Aan het langdurig gebruik van medicijnen zijn vooral voor kinderen nadelen verbonden. Is er geen of onvoldoende effect van het medicijn, zijn er teveel bijwerkingen of wil men geen medicijnen geven dan kunnen andere niet-medicinale behandelingen toegepast worden.

Niet-medicinale behandelingen

Ruim de helft tot driekwart van kinderen met hoofdpijn geeft aan dat spanning en/of vermoeidheid de oorzaak vormen voor hun hoofdpijn. Leren ontspannen helpt hoofdpijn voorkomen.

Fysiotherapie

Bij fysiotherapie masseert de therapeut spieren. Hierdoor ontstaat een betere doorbloeding van de weefsels. Dit bevordert ontspanning. Ook kunnen ontspannings- en ademhalingsoefeningen worden gegeven. Lichamelijke gespannenheid komt echter niet zomaar uit de lucht vallen. Het is vaak een reactie op de omgeving. Gedragstherapie is dan een andere mogelijkheid om ontspanning te leren.

Gedragstherapie

Bij de behandeling begint men met oefeningen die gericht zijn op lichamelijke ontspanning. Deze zijn aangepast aan de leeftijd. Spierontspanningsoefeningen vinden jonge kinderen vervelend. In plaats daarvan kunnen fantasievoorstellingen gebruikt worden. Bijvoorbeeld: men laat het kind zich voorstellen dat het op een kleedje zit dat omhoog gaat op reis naar een leuke plek. Er wordt dan zo veel mogelijk aangesloten bij de belangstelling van het kind.

Volgend op deze ontspanningstraining kan een biofeedbacktraining gegeven worden. Bij deze training verbindt men het kind aan het biofeedbackapparaat, dat spierspanning meet en kleine wisselingen weergeeft in de vorm van een getal en door middel van een aantal opgloeiende lampjes. Hoe groter de spierspanning, hoe hoger het getal en hoe meer lampjes aangloeien. Het blijkt nu dat mensen door naar deze informatie te kijken de spanning kunnen beïnvloeden. Bij hoofdpijnpatiënten is vaak de voorhoofdspier sterk gespannen. De biofeedbacktraining is dan gericht op het verminderen van deze spanning. Bij migrainepatiënten is over het algemeen de vingertemperatuur laag. Met behulp van biofeedback kunnen patiënten die verhogen. Zowel het leren verlagen van de voorhoofdspierspanning als het verhogen van de vingertemperatuur hebben een gunstig effect op de hoofdpijn. Biofeedback wordt door kinderen vaak als een leuk spel ervaren.

In de periode dat een ontspannings- en eventueel biofeedbacktraining plaatsvindt, houden kinderen, alleen of samen met de ouder(s), een dagboek bij. Bij jonge kinderen is dit een speciaal dagboek. Genoteerd wordt hoe vaak en hoe sterk de hoofdpijn is en of er een aanwijsbare oorzaak is voor de hoofdpijn. Vaak blijkt dan dat er spanning optreedt door de manier waarop over bepaalde situaties gedacht wordt of hoe men zich daarbij gedraagt. In dat geval kunnen aanvullende oefeningen gegeven worden, gericht op het veranderen van denkgewoontes of gedrag. Bij kinderen heeft dit vaak betrekking op school en de relatie met vrienden en vriendinnen. Jonge kinderen kunnen of durven vaak niet hun probleem te verwoorden. Ook dan kan weer gebruik gemaakt worden van voorstellingsoefeningen. Bijvoorbeeld het fantaseren over een film met een leuke en daarna met een vervelende inhoud. Dit geeft dan aanknopingspunten waarmee het kind worstelt. Voor sommigen is een op lichamelijke ontspanning gerichte training voldoende om de hoofdpijn te verminderen. Voor anderen is een uitgebreide training noodzakelijk. Een deskundige gedragstherapeut kan goed bepalen welke aanpak het beste bij het betreffende kind past.

Effecten

In de afgelopen 25 jaar is veel onderzoek gedaan naar het effect van ontspanningstraining in combinatie met biofeedback bij zowel volwassenen als kinderen met hoofdpijn. Het blijkt dat kinderen meer profiteren van een dergelijke behandeling dan volwassenen. De verbetering bij kinderen is gemiddeld 70 procent en het effect blijft over langere tijd bestaan. Speciaal voor de categorie ernstige jeugdige migrainepatiënten is een dergelijke training aan te bevelen. Want bij hen is de kans dat de hoofdpijn vóór het 18de jaar verdwijnt gering. Biofeedbacktraining is tot nu toe in Nederland slechts beperkt mogelijk.

Naast behandelingen die gericht zijn op ontspanning. zoals fysiotherapie en gedragstherapie, zijn er behandelingen die meer gericht zijn op het herstel van het evenwicht in het lichamelijk functioneren. Deze behandelingen, zoals acupunctuur, acupressuur en homeopathie kunnen vermindering van hoofdpijn geven. Er is echter nog onvoldoende onderzocht hoe groot de verbetering is en hoe lang deze stand houdt bij toepassing van deze behandelingen.

Dr. H. van der Helm Hylkema is gedragstherapeute en lid van het Kindermigraine Advies College van de Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten.

Uit "Hoofdzaken", het blad van de Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatienten

Terug naar Medisch

Terug naar de Migrainerubriek