Standbeeld van Zeus
Het was een 12 meter hoog beeld gemaakt van goud en ivoor dat op een marmeren voetstuk stond in een tempel. Deze tempel is in 426 door brand verwoest. Het beeld was geplaatst in de grote tempel van Zeus in Olympia in West-Griekenland, 150 kilometer ten Westen van Athene.

Geschiedenis

Het beeld is gemaakt ter ere van Zeus, voor hem werden ook de Olympische spelen gehouden. Toen de spelen werden gehouden stopten de volkeren met oorlog voeren. Atleten van Klein-Azië, Syrië, Egypte en Sicilië deden mee en allemaal aanbaden ze de koning der goden. Na verloop van tijd vond men dat de tempel er wat luxer uit moest zien en moesten er een aantal dingen aan worden opgeknapt. Daarom kwam het standbeeld van Zeus. De Atheense beeldhouwer Feidias moest deze taak uitvoeren. De tempel was ontworpen door de architect Libon en gebouwd rond 440 v.C. Feidias heeft er acht jaar aan gewerkt. De werkplaats van Feidias was precies zo groot als de tempel van Zeus, daar heeft hij aan de verschillende onderdelen van het beeld gewerkt dat later in de tempel in elkaar werd gezet.
In de 2e eeuw v.C. werd het verweerde beeld op zeer knappe wijze gerestaureerd. Caligula, keizer van Rome, besloot het beeld op te pakken en mee te nemen naar huis, maar zijn stellages bezweken onder het gigantische gewicht. Toen in 391 keizer Theodosius I de Olympische spelen verbood werd ook de tempel gesloten. In Olympia kwamen verder nog veel aardbevingen, aardverschuivingen en overstromingen voor. De tempel werd door een brand verwoest in de 5e eeuw. Daarvoor was het beeld door Grieken verplaatst naar een tempel in Constantinopel tegenwoordig Istanbul, waar het nog een tijdje overleefde tot het werd verwoest door een brand in 462. Later zijn nog kopieën gemaakt, géén daarvan hebben het overleefd.

Beschrijving

In zijn rechterhand hield de oppergod een gevleugelde overwinningsfiguur die de triomf bij de Olympische Spelen symboliseerde, en in zijn linkerhand een met metaal ingelegde scepter die zijn status als koning der goden bevestigde. Op de scepter stond een adelaar, het symbool van de god zelf. Zeus was volledig uitgevoerd in ivoor. Voor zijn gewaad en sandalen was goud gebruikt. In zijn kleding werden kleine lelies en dieren gehouwen, en zijn hoofd was getooid met een krans van olijftakken. Zijn gehele massieve lichaam rustte op een fijn afgewerkte troon van ebbenhout en ivoor.

Toen het beeld klaar was paste het nauwelijks in de tempel daarom heeft Feidias het beeld zittend gemaakt, maar met zijn hoofd zó dicht onder het plafond dat je de indruk krijgt dat wanneer hij zou opstaan, hij het gehele dak van de tempel er af zou drukken. De voet van het beeld was 6,5 meter breed en 1 meter hoog, het beeld zelf was zo hoog als een flatgebouw met vier verdiepingen.

Het beeld was zó groot dat er meer werd geschreven over de sokkel en de zetel van Zeus, dan over het lichaam. De troon was bezet met sfinxen en gevleugelde afbeeldingen van Nikè. Griekse goden en mythische figuren zoals Apolloon, Artemis en Niobes kinderen waren eveneens aanwezig. Het beeld was hier en daar versierd met giften van koningen en heersers, het meest opzienbarende daarvan was een wollen gordijn, voorzien van Assyrische geweven patronen en gekleurd met Phoenicische verfstof. Vandaag de dag is er niets over dan wat rotsblokken, de fundering en gevallen pilaren.

Het binnenste van het beeld bestaat uit grofweg 780 m³ hout, dat uit de buurt afkomstig was. Hierop werd het ivoor aangebracht. Deze kern was bijna even hoog als het beeld en werd in delen vervaardigd die in de tempel aan elkaar werden gezet. De vormen van de spieren werden namelijk pas later zorgvuldig in ivoor en metaal aangebracht.

De bewerking van het materiaal

Lange tijd is aangenomen dat ivoren slagtanden in stukken werden gesneden en aan de houten kernen werden bevestigd. Maar dat lijkt onmogelijk door de verfijning van Zeus die vooral te zien was bij de borstspieren. Dat wijst erop dat Phidias een geraffineerdere methode moet hebben gekend om ivoor te bewerken net zoals meubelmakers kenden. Meubelmakers hakten de slagtanden niet in stukken, maar rolden ze uit tot dunne lagen.

In oude geschriften is al te lezen dat ivoor zacht kon worden en bewerkt met behulp van vuur, bier, azijn of door het te koken met alruin. De troon werd vervaardigd uit zacht gemaakte lagen ivoor, terwijl andere lagen in vormen van gebrande klei werden gedrukt om de lichaamsdelen te fabriceren. Vervolgens werd elk ivoren deel naar de tempel gebracht. Daar werd het met klinknagels aan de kern vastgemaakt.

De sandalen en het gewaad van Zeus, de figuur in zijn rechterhand en delen van de troon werden van goud gemaakt. Het goud werd volgens verschillende methoden bewerkt. De grote stukken van de troon werden waarschijnlijk met behulp van een vorm in model geslagen. Voor andere delen, zoals massieve gouden leeuwen naast de voetenbank en de plooien van het gewaad, zijn mogelijk gietvormen gebruikt. Het goud werd bij hoge temperaturen gesmolten en in de vormen gegoten. Er zijn kleivormen gevonden die als voorbeeld voor de plooien hebben gediend.