Omhoog

Kluifzwam en Morielje

Helvella en Morchella

De meeste van deze soorten verschijnen in het voorjaar. Dit jaar (2004) kwam als eerste de melding binnen van de Kegelmorielje, Morchella elata, op 31 maart.  In een tuintje te Hulst achter een groene gft-container staan er hier tegen een muur zo’n twintigtal van deze soort.

Zelfs vanuit Malden kwam een liefhebber ze op de foto zetten, toch zo’n paar uur rijden.

                                        Liggend of staand model…

       

 

             

Ze komen vlak tegen de muur uit de grond omdat er op het gebroken steen pad een anti- onkruidscherm ligt wat blijkbaar ook de vruchtlichamen van deze paddestoel tegenhoud. Dit is een saprotrofe, stikstofminnende soort en vermoedelijk heeft hier in het verleden een vogel verblijf gestaan. Vogelpoepjes zijn nogal stikstofrijk en ze staan in een u-vorm deze kegeltjes. Ook zal het steentjespad wel zorgen voor een langzame kalkgift. 

Een andere morielje, de Gewone morielje, Morchella esculenta,  is op de stadswal in Hulst naar ik mag aannemen al enkele jaren uitgestorven. Deze kwam tot eind vorige eeuw nog vrij frequent voor, soms massaal, echter in de 90er jaren zijn de Iepen massaal gekapt vanwege de iepenziekte. Het restant aan boomwortels is ondertussen vergaan en het is gedaan met deze morieljes die ook saprotroof zijn en graag een kalkspoortje mogen hebben (kalkafgifte van schelpen ondergronds).

Gelukkig hebben ze in Axel nog een bos(je) met nog enkele gezonde Iepen en daar zijn ze zoals al vele jaren nog te vinden. Blijkbaar zijn ze toch aan de Iep gebonden want ook hier staan ze op of nabij het wortelstelsel en bij andere bomen zijn ze nooit aanwezig. De bodem is ook hier zanderig met schelpjes voor de kalkgift.

 

     

Let op de detail foto van deze en van de Kegelmorielje. Het lijnenspel van de hoedstructuur is duidelijk anders.

Op 25 april 2004 stond in Axel deze kanjer….. en hij was al aan het krimpen.

    

  Vorig jaar (2003) stonden er hier een tiental van deze jongens, maar dan iets minder groot.

 

20 April 2004,  groeiplek onder bomen in een laag liggend bos deel vlakbij de tennisvelden te Axel, de Kapjesmorielje, Morchella semilibera. Deze soort mag graag een humeuze, voedselrijke vochtige bodem. Geheel anders dan de redelijk stevige Gewone- en Kegelmorielje zijn deze zeer broos. Mogelijk zijn deze niet zo gezond daar ze enigszins onwel ruiken en je hoeft ze maar aan te raken of ze vallen omver. Bacterie besmetting?

 

    

 

                               

De beide linkse foto’s zijn uit Axel. De beide rechtse zijn uit Hulst.

 

24 April 2004, Hulst, Saxhavenstraat. In een gemeentelijk plantsoentje waarin afgelopen winter een deel van heesterachtige boompjes drastisch gesnoeid is en de bodem lichtelijk is omgewoeld staan hier 7 stuks Kapjesmorielje te pronken. Deze zijn veel steviger dan die in  Axel. Het milieu waar deze staan is schraler en droger (klei met zand). Gelukkig was de naaste bewoonster hier illegaal aan het tuinieren en zo werden deze paddestoelen hier ontdekt. Eén telefoontje naar schrijver dezes was genoeg om ze op de foto te zetten. 

Op hetzelfde tijdstip als de morieljes duiken de kluifzwammen op.

De meeste kluifzwammen groeien echter in een ander milieu als morieljes. Diverse soorten hebben hier voorkeur voor populier (Populus spec.) en ze staan dan meestal vlak langs een grazig pad zoals dat heet.

Mijn eerste kluifzwam van 2004 was de Nonnekapkluifzwam, Helvella spadicea en wel te Axel langs de ‘ijsbaan’ tussen schraal gras op 9 april.

              

        …. Knotpopulier langs de ijsbaan….        … fijn wortelend …

 

Ook in Hulst verschijnen ze onder populier op 20 april. Ze staan soms solitair of soms in groepjes van een stuk of vier.

                      

    Tussen lang gras zijn ze, als ze er staan, moeilijk te vinden daar ze nogal klein zijn.

 

Vlakbij de Nonnekapkluifzwam te Axel staat op 25 april de Zwarte kluifzwam, Helvella lacunosa. Deze is in een vroeg stadium licht bruin maar wordt later donkerbruin.Ook deze staat in de nabijheid van populier in kalkrijk zand. Bij deze kan je op het verkeerde been worden gezet door de lichte kleur en zeker niet zwart. Ook de steel is dan van een witte kleur voorzien. Normaal ziet deze paddestoel er grijzig, voor de steel en  zwart voor de hoed uit. Echter het zadelvormig hoedje (receptaculum), 3 lobbig en de geribbelde steel horen ondanks de afwijkende kleur toch bij de Zwarte kluifzwam. Volgens de literatuur een zomer/herfst  soort. Ook hier slaat de poging tot misleiding toe. Misschien is er door het vroege groeiseizoen minder pigment aanwezig. Ik heb er geen andere verklaring voor kunnen vinden. Bij vlinders kan dit ook voorkomen, zoals bij het Landkaartje dat in het voorjaar rood als hoofdkleur heeft en in de nazomer heeft deze vlinder zwart als hoofdkleur.

 

   

 

                

 

                  gedroogd

Toch, voor deze ‘Zwarte’ kluifzwam, moet je oppassen dat je ze in een jong stadium niet verwisseld met een hondendrol!  Het grootste deel van de steel zit namelijk onder de grond. Droog krijgen ze een zwart/bruine hoed.

Een andere soort staat te Hulst op 27 april 2004, ook onder populier met grazig wandelpad en vlakbij de Nonnekapkluifzwam. Ze zijn ook nog in een jong stadium want om de steel als identificatie te zien moet je ze uitgraven. Ze vallen op als donkere bekerzwammen bij een molshoop. Het zijn echter geen bekerzwammen, maar het is de Grote schotelkluifzwam. Helvella queletii voor de wetenschappelijke naam.  Ze staan ‘gezellig’ bij elkaar op zo’n paar vierkante meter met 27 stuks tussen hondsdraf, grote brandnetel een beetje mos en gras.

 

                       

                     …… ook in kleine groepjes en enkele solitair.

In vochtige toestand zijn ze bruin, droog zijn ze zwartbruin vanbinnen en antraciet kleurig aan de buitenkant. Ook fijn wortelend.

 

    

28 april 2004 staan er 27 stuks. Dichter bij els en lijsterbes … toch horen ze bij de populieren.

 

Diverse soorten komen in de literatuur voor onder een andere naam.

In dit artikel is de naamgeving gebruikt volgens het Overzicht van de paddestoelen in Nederland. Auteurs E. Arnolds, Th. W. Kuyper en M. E. Noordeloos. Nederlandse Mycologische Vereniging 1995.

Andere gebruikte namen in diverse literatuur zijn:

Morchella conica is Morchella elata, Kegelmorielje.

Morchella rotunda, M. vulgaris, M. rigida, M. umbrina zijn allen Morchella esculenta, Gewone morielje.

Mitrophora semilibera is Morchella semilibera, Kapjesmorielje.

Helvella sulcata (H. phlebophora) is Helvella lacunosa, Zwarte kluifzwam.

Helvella leucopus, H. albipes is Helvella spadicea, Nonnekapkluifzwam.

Helvella solitaria is Helvella queletii, Grote schotelkluifzwam.

 

Hulst, 05-05-2004.    Luciën Noens