BSA versus software maffia 
  

door Peter Lievense 
  

De Business Software Alliance, de software politie zonder bevoegdheden, roept nogal eens lacherige reacties op. Maar de resultaten van de laatste actie tegen illegale software op de zogenaamde track-cd roms klinken als een klok. De politie nam bij verschillende distributeurs meer dan 25.000 compilatie cd-roms in beslag met daarop software met een winkelwaarde van meer dan 180 miljoen gulden.  
Bij de actie, die was voorbereid door de BSA, Buma/Stemra en de Economische Controle Dienst, werden acht mensen aangehouden. Dat de handel in illegale software minder onschuldig is dan aan de borreltafel vaak beweerd wordt, blijkt wel uit het feit dat de totale oplages waarvan bij de actie een deel in beslag werd genomen, een winkelwaarde vertegenwoordigden van 1,2 miljard gulden. De verdachten worden door een woordvoerder van de BSA omschreven als 'zware criminelen die het gebruik van geweld niet schuwen'. 

Minder overtuigend is de verklaring van de Business Software Alliance dat die 1,6 miljard aan illegale programma's een inkomstenderving van 160 miljoen gulden betekent voor de leveranciers. Dan zou dus tien procent van de kopers, die pakweg zes tientjes betaalden voor de cd's met titels als Crazy Bytes of Legacy, daar zonder illegaal aanbod maar liefst 7500 gulden voor neertellen. 

Vijfhonderd van die potentiele klanten die op prikborden en speciale websites naar de cd's hadden geïnformeerd, kregen een waarschuwing van de speurders van de BSA in de digitale brievenbus. Een waarschuwend vingertje ook in de richting van de providers om de vraag- en aanbod rubrieken op te schonen. De aangekondigde Wet op de Computer Criminaliteit II zou voorzien in strafbaar stelling van die providers die de advertenties gedogen op webpagina's die onder eigen beheer vallen. Een woordvoerder van Planet Internet, dat op de persconferentie met zijn vraag- en aanbodpagina met honderden advertenties aan het kruis werd genageld, reageert laconiek: ,,Ik moet het nog zien. Wij zijn alleen maar een doorgeefluik. De mensen kunnen er op zetten wat ze willen, dat is nu juist de lol van internet.''  
 

De Nederlandse afdeling mag dan zelfstandig zijn, de richtlijnen komen van hogerhand. ,,BSA Europa, zeg maar de echte BSA, bepaalt de targets en de grote lijn voor de acties van het komende jaar. Wij geven daar invulling aan.'' 

De laatste jaren zijn die acties grootschaliger en harder geworden. De sombere cijfers die de Alliantie naar buiten brengt, liggen daaraan ten grondslag. Wereldwijd was in 1996 volgens de BSA bijvoorbeeld 43 procent van alle in de zakelijke markt gebruikte software illegaal. Nederland is een slechte middenmoter met 53 procent. Over de hele wereld wordt de software-industrie naar eigen schatting in dat marktsegment meer dan elf miljard dollar door de neus geboord. Tijd voor een harde aanpak, moet de 'echte' BSA gedacht hebben. Een harde aanpak die heftige reacties opriep. 
 

Er werd afgelopen jaar nogal met modder gegooid naar de illegale-software opsporingsbrigade. Het Midden- en Klein Bedrijf Nederland (MKB) beschuldigde de BSA van 'intimiderende onderwereldpraktijken' naar aanleiding van enkele duizenden 'dreigbrieven' aan leden van wie vermoed werd dat ze hun programma's op meer machines lieten draaien dan het aantal licenties waarvoor was betaald en een Belgische rechter verbood een advertentiecampagne waarin werd opgeroepen om illegale, zakelijke gebruikers aan te geven, omdat die 'pervers' zou zijn en zou 'indruisen tegen de goede zeden'. 

De BSA loofde wereldwijd een beloning uit voor tips die schadevergoeding voor de BSA-leden zouden opleveren. 'Nail your boss', klonk het in Amerika snerend en in ons land sprak de PvdA-kamerfractie haar afkeuring uit over de in het leven geroepen kliklijn.  

Maar ook de BSA zelf laat zich niet onbetuigd als het gaat om grof geschut. Op hun website wordt de praktijk geschetst. 'Sommige informatica-verantwoordelijken nemen het niet zo nauw met de licentiepolitiek.. (..) Ze verschuilen zich meestal achter onwetendheid en krappe budgetten, maar het gaat doorgaans over zulke grote percentages dat er alleen maar kwade wil mee gemoeid kan zijn.' In de Belgische advertentiecampagne prijkt een foto van dit specie met als ondertitel: 'hij is een dief en een hypocriet en het maakt hem helemaal niks uit'. 

Deelnemer van het eerste uur, Novell Benelux, trok in januari de deur achter zich dicht omdat het bedrijf 'zich niet meer in deze werkwijze kon vinden'. 

,,Onzin,'' vindt voorzitter Van der Werf. ,,Ze hebben er steeds bijgezeten toen we de beslissingen voor die acties hebben genomen en ze stonden achter de campagne. Ze zijn puur om business redenen weg gegaan.'' Blijkbaar wilde Novell de klanten niet tegen zich in het harnas jagen. 

De actie tegen illegale software op de werkvloer bleek een succes volgens Van der Werf. ,,Enkele dealers melden zelfs een omzetverdubbeling. Sommigen werden gebeld met de vraag of ze snel vijfentwintig pakketten konden leveren omdat de BSA eraan kwam.'' 
 

Nadat de amateurspeurders het bedrijfsleven op stelten hadden gezet, werd het vizier op Internet gericht. Drie huurlingen schuimden een half jaar lang alle prikborden, vraag- en aanbodpagina's en homepages af op zoek naar advertenties waarin compilatie cd-roms werden aangeboden. Tijdens de koffiepauzes werden de kleintjes in de kranten en de huis-aan-huisbladen doorgewerkt. Met resultaat, aldus de voorzitter. ,,We hebben uiteindelijk 160.000 exemplaren kunnen traceren doordat de oplages van de edities bekend zijn. In de winkel had die software 1,2 miljard moeten opbrengen. Daarvan zijn ruim 25.000 cd's in beslag genomen. De meeste exemplaren bestonden uit drie schijfjes met daarop zakelijke applicaties zoals de offices-suites, CAT-programma's en de nieuwste spelletjes. In dit geval ging het om de zogenaamde zilveren cd's, wat betekent dat ze op professionele persen gemaakt zijn. Dan hebben we het ook over een professionele organisatie die aan marketing doet en drukwerk laat maken.'' 

De gouden cd's die ook overal opduiken zijn gemaakt op de pc met een cd-writable. Maar ook daar moeten we volgens Van der Werf niet te licht over denken. ,,Er zijn ook zolderkamertjes waar een stuk of zestig writables tegelijk staan te draaien. Dat zijn kleine fabriekjes. Alleen is hierbij altijd zichtbaar dat het om een kopie gaat.'' 

Iets wat overigens ook duidelijk moet zijn bij de track-cd's. Vandaar dat de klant ook met de BSA te maken kreeg. ,,Dan gaat het om mensen die op speciale homepages en prikborden bij de providers vragen om bepaalde cd-rom's. Wanneer je een cd wilt aanschaffen voor pakweg zes tientjes waarop voor duizenden gulden software staat, dan weet je dat dat illegaal is. Die mensen hebben we een e-mail gestuurd waarin ze voor de gevolgen werden gewaarschuwd. We hebben ook de betreffende providers ingelicht. Die zijn daar blij mee, want ze willen ook niet dat hun site bekend raakt als het Beverwijk van de illegale software.'' 
  

Paul Rijnveld van Planet Internet lijkt zich daar echter niet zo druk om te maken. ,,Dat is juist de lol van Internet. De mensen mogen op onze vraag- en aanbod pagina's zetten wat ze willen. Wij geven dat alleen door, net zoals de PTT telefoongesprekken doorgeeft. Ze moeten er niet zoveel ophef over maken, zo lijkt het alsof heel internet een grote poel des verderfs is.'' 

Harry Scholte, woordvoerder voor de BSA, hoopt dat PI nog tot andere gedachten zal komen. ,,Wij willen dit in samenwerking met de providers aanpakken. De nieuwe wet op de computercriminaliteit stelt duidelijk dat dit strafbaar is, maar ook met de huidige wetgeving kunnen we het er morgen af laten halen als het moet.  

Rijnveld moet het allemaal nog zien. ,,We hebben regelmatig contact met het CRI, maar over illegale software is nooit gesproken. Daar komt bij dat we ook geen Big Brother willen zijn. Maar mocht het zover komen dan horen we dat wel van de rechter-commissaris.'' 
 

Volgens Scholte een typisch voorbeeld van de lichtvaardigheid waarmee er over illegale software gedacht wordt. ,,Het blijft gewoon jatten. Een illegale cd kopen is niet anders dan je auto voltanken en snel wegrijden. De mensen denken wel dat het allemaal zo een vaart niet zal lopen, maar er zijn kleine softwarebedrijfjes die over de kop gaan omdat hun populaire programma's nauwelijks verkocht worden, maar alleen gekopieerd. Die houding van het publiek maakt ook dat het voor de crimineel prettig cleane handel is, heel anders dan drugs. En dat terwijl de enorme marges echte maffia aantrekt. Onder de vijfenzeventig distributeurs die zijn achterhaald is een aantal dat ik echt liever niet tegen kom 's avonds op straat. Dat zijn zware criminelen die geweld niet uit de weg gaan.'' 
  

Het mag dan misschien zware criminelen betreffen, vooralsnog zijn ze volgens persofficier van justitie mr. Steensma van het Openbaar Ministerie in Utrecht allemaal op vrije voeten gesteld. ,,Of en op welke gronden er vervolging zal worden ingesteld is nog niet bekend. Of het zwarte criminelen betreft kan ik nu niet zeggen, maar zeker is wel dat het niet om een criminele organisatie in de zin van de wet gaat. Een branche-organisatie als de BSA kijkt daar natuurlijk anders tegenaan dan het OM of het publiek.'' 

Overigens blijft de illegale software wel een aandachtspunt voor Justitie. ,,Wij zullen hier zeker mee bezig blijven en daarbij zullen we ook blijven samenwerken met de BSA. Weliswaar hebben we genoeg kennis in eigen huis, maar de BSA voegt daar wat aan toe.'' 

Daar komt bij dat de BSA als verzameling 'gewone burgers', methodes kan hanteren die de politie niet ter beschikking staan. ,,Iemand kan natuurlijk iets kopen of bestellen en als dan blijkt dat dat niet in de haak is kan hij daar aangifte van doen. In geval van de politie wordt dat al gauw uitlokking. Maar ook de BSA moet voorzichtig zijn dat ze zich niet schuldig maken aan heling. Al is het natuurlijk aan Justitie om dan te besluiten al dan niet vervolging in te stellen.'' 

Maar Holmes en consorten lopen spitsroeden. Bij de cd-actie werd nauw samengewerkt met de Economische Controle Dienst (ECD). Dat betekent, volgens BSA-voorzitter Van der Werf niet dat de BSA over gegevens van de ECD kon beschikken. ,,Zij mogen ons natuurlijk geen informatie geven. Andersom reiken wij hen wel gegevens aan en daar zijn ze erg blij mee.'' 

Bij een eerdere actie bestelde een BSA-koper een lading illegale cd-rom's. Tijdens de geplande aflevering werd de partij van 250 stuks op een parkeerplaats in Steenwijk door de politie in beslag genomen en de leverancier gearresteerd. Het is niet verwonderlijk dat gezien de werkwijze van de BSA, met bijvoorbeeld undercover-kopers (test-kopers in BSA jargon), en de nauwe samenwerking met de ECD, het OM en een vijftal speciale politieteams, de term software-politie regelmatig valt. 

Ten onrechte vindt Van der Werf. ,,Kijk, in het geval van de aanhouding in Steenwijk geldt dat de politie die koop niet had mogen doen, maar wij wel. Natuurlijk kwam de politie niet toevallig langsrijden op het moment van de aflevering. Maar wij doen niets anders dan wat elke burger mag doen.'' 

Toch bekijkt de BSA de zaken wel door een andere bril dan die burger. Uit de discussies die op het net zijn losgebarsten over de track-cd's blijkt wel dat vrijwel elke koper de gangbare prijs veel te hoog vindt. De tien procent werkelijk geleden schade, die de BSA zich toerekent lijkt dan ook veel te hoog gegrepen.  

Maar ook de maffia die zich met deze 'miljarden-business' verrijkt, krijgt ineens een veel meer bescheiden profiel wanneer je het aantal van 160 duizend cd's vermenigvuldigt met zestig in plaats van met 7500. De totale buit, inclusief de productiekosten, bedraagt dan nog geen tien miljoen. Trek daar de aanmaakkosten en het transport uit Duitsland en België vanaf en deel het resterende bedrag door vijfenzeventig distributeurs en tientallen handlangers en je houdt minder over dan de prijs van een kilo cocaïne. Gewone polderboefjes.