Artikel uit Provinciale Zeeuwse Courant van 18-02-2005

Het interview als kunstwerk
door A.J. Snel
Voor de journalist is het een geregelde bezigheid: interviewen. Hij zoekt contact, maakt een afspraak, heeft een vraaggesprek en geeft dat weer in geschrifte, geluid of beeld plus geluid. Meestal staat hij er niet bij stil dat het interview voor de ondervraagde partij helemaal niet alledaags is. Zomin hij zich er vaak rekenschap van geeft dat interviewen een weliswaar zinvolle maar eigenlijk gekunstelde bezigheid is.

Machteld van der Wijst: allerlei vragen stellen, ik vind dat gênant.(foto Marijke Folkertsma ©)

In de kunstwerkplaats KipVis in Sint Laurens presenteert Machteld van der Wijst, beeldend kunstenares uit Westkapelle, een project waarmee de bezoeker aan het denken wordt gezet over het interview, een fenomeen waarmee iedereen met grote regelmaat wordt geconfronteerd in dagbladen en tijdschriften en via de radio en de televisie. Machteld ontdoet met haar project Interview in Beeld het vraaggesprek van het triviale. Ze veroordeelt het verschijnsel niet, maar ze plaatst enkele kanttekeningen die het overwegen zeer waard zijn. Ze doet wat van een kunstenaar verwacht mag worden. Ze wekt bij de beschouwer een zekere mate van verwondering, toont vanuit een heel eigen gezichtshoek een verschijnsel en laat er een nieuw licht over schijnen.

Proces

Wat in de kunstwerkplaats aan de Van Cittersstraat in Sint Laurens wordt tentoongesteld is de uitkomst van een proces dat Machteld zelf als het eigenlijke kunstwerk beschouwt. In de afgelopen maanden stelde ze een aantal collega-kunstenaars met wie ze affiniteit heeft acht vragen met het verzoek antwoord te geven in de vorm van een kunstuiting naar keuze. De respons is nu samengevoegd tot een kleine expositie die de bezoeker aan het werk zet. Op een luchtige manier krijgt hij de vragen in handen gespeeld en daarmee kan hij aan de slag, op zoek naar de antwoorden die, verhuld of minder verhuld, in de werken besloten liggen.

Machteld vindt het fenomeen interview intrigerend en tegelijkertijd beangstigend. „Er wordt als het ware een ongeoorloofde inbreuk gemaakt op iemands innerlijk of ziel. Dat is nogal wat. Naar mijn gevoel zijn vriendschap en ontmoetingen als regel gebouwd op vrijwilligheid en wederkerigheid. Wederzijds respect en bescheidenheid zijn op hun plaats. Zo gaat het niet bij het interview. Daar stelt de een de vragen en de ander geeft antwoord. Voor mij heeft dat iets brutaals. Ik wil al een tijd van alles weten over de groenteboer bij mij in de buurt, die de indruk wekt dat hij er altijd geweest is en ook tot in alle eeuwigheid groenteboer zal blijven. Toch zou ik het niet wagen op hem af te stappen en allerlei vragen te stellen. Dat is gênant, vind ik. Ik speel al jaren met het idee mensen te interviewen maar ik heb er de moed niet voor.”

Omweg

Ze heeft nu een omweg genomen. Het is geen directe confrontatie geworden, maar een contact over de digitale snelweg. De vragensteller en de ondervraagde hoeven zich op die manier niet op een afgesproken moment te uiten.

Machteld benaderde de beeldend kunstenaars Barbara Voit, Caroline Passenier, Liesbeth Labeur, Guido Eckhardt, Michiel Paalvast, Markus en Ramon de Nennie met acht vragen. Ze legde daarin wat terloopse verwijzingen naar de poëzie van Rutger Kopland en Neeltje Maria Min. Daardoor lijkt het of ze het gesprek, dat toch al op afstand werd gevoerd, ook inhoudelijk wat minder direct aangaat. Lijkt het, want wat ze aan de orde stelt, hakt erin. Ze komt met vragen als: ’Wat is je natuurlijke toestand; de grondtoon van je bestaan?’, ’Waarin vind je troost?’, ’Is er iemand die weet hoe je heet?’ en ’Waar ben je als je ouder bent; onder een appelboom?’

In het interview worden als regel, om wezenlijke kwesties aan de orde te stellen, meer versluierde formuleringen gebruikt. Vaak ook wordt een lange aanloop genomen. Machteld van der Wijst heeft, achter haar computer gezeten, haar verlegenheid laten varen. Ze gooit haar gesprekspartners zonder pardon in het diepe.

Verrassend

De antwoorden, in de vorm van grafisch werk, tekeningen, een kleine installatie, cartoons en tekst vormen, bijeengebracht, de verrassende uitkomst van het proces waarin de kunstenares haar collega’s heeft meegelokt. Beschouwers van de expositie zullen zich ieder voor zich voor ogen stellen hoe zij zelf op de vragen zouden antwoorden. Of ze zullen erbij bepaald worden dat ze geen antwoord zouden willen geven of tenminste zouden tegenspartelen.

De tentoonstelling aan de Van Cittersstraat 49a in Sint Laurens is tot en met de derde week van maart open op dinsdag en donderdag van 14.00 tot 18.00 uur. En op afspraak, via www.kipvis.nl