Galnamen

Namenlijst (alfabetische lijst van geldende wetenschappelijke namen en bijbehorende Nederlandse namen)

Wetenschappelijke namen van galveroorzakers/gallen
In de loop der tijd zijn de namen van de galveroorzakers nogal eens gewijzigd. Soms bleek een ontdekte soort bij nader inzien al eerder te zijn ontdekt door een ander en al onder een andere naam door het leven te gaan. Soms werd een soort elders ingedeeld, hetgeen doorgaans ook leidde tot substantiële naamwijziging, of soms werd een hele groep van een nieuwe genusnaam voorzien.
Met andere woorden: de naamgeving was en is nogal in beweging.
De wisselende naamgeving maakt het niet altijd even eenvoudig om op een gal de juiste naam te plakken. Een iets oudere determinatiesleutel hanteert soms namen die inmiddels niet (door eenieder) meer worden geaccepteerd als de juiste.
Bij de hier gehanteerde namen ben ik hoofdzakelijk uitgegaan van de benamingen zoals die in drie bronnen voorkomen (als ze al voorkomen, omdat die bronnen veelal ook nog "in aanbouw" zijn en gewoon nog niet alle soorten bevatten):

  • Fauna Europaea;
  • Het Nederlands Soortenregister;
  • De Soortenbank.
    Helaas bevatten de meeste van deze bronnen maar zelden de diverse eerder geldende namen of de synoniemen, zodat het nogal eens zoeken is om te kunnen vaststellen of deze of gene soort dezelfde is als elders weer of nog met een andere naam wordt aangeduid.
    Het boek British Plant Galls van Redfern & Shirley biedt wat dat betreft nogal eens uitkomst. Daarin wordt meestal vermeld hoe een soort eerder heette en die naam komt dan ook in het register voor. Dat maakt het weer iets makkelijker om te achterhalen wat momenteel de naam is van de galveroorzaker, wiens gal wordt besproken in een boek uit 1890. :)
    Soms verandert de naam tamelijk drastisch en is de oudere naam overigens overal nog volop in zwang. Dat maakt de oriëntatie uiteraard voor niemand echt eenvoudiger.

    Het Oestergalletje (Andricus ostrea > Neuroterus anthracinus)

    Een mooi voorbeeld is het Oestergalletje.
    Vrijwel iedereen kende (en kent) die gal als veroorzaakt door de galwesp Andricus ostrea of Andricus ostreus.
    Interessant is, dat de naamgeving daar al uiteen begint te lopen. Weliswaar is Andricus een mannelijk woord, maar het is wel de vraag of het "oester-deel" daarbij moet worden gezien als een bijvoeglijk naamwoord (dat dus het geslacht van het zelfstandig naamwoord volgt): ostreus is dan iets als "oesterachtig". Of moet het oesterdeel dat het species bepaalt eerder worden opgevat als een bijstelling en behoudt het dus z'n eigen geslacht? Ostrea, oester, is namelijk een vrouwelijk woord. Ik ben geneigd om hier te kiezen voor de bijstelling; de naam zou dan zijn: Andricus ostrea (=Andricus, de Oester).
    In de loop der tijd is er met dit soort zaken nogal wat gegoocheld en dat heeft geleid tot heel wat potjes-Latijn.
    Dit taalprobleempje is echter achterhaald, want inmiddels heet deze galwesp: Neuroterus anthracinus (Curtis, 1838) !
    Ik baseer me hierbij o.m. op Fauna Europaea en Redfern & Shirley.
    De oestergalwesp is dus in een ander genus geplaatst en heeft het oesterkenmerk in de naam zelfs verloren.

    Het op de juiste (geldende) naam brengen blijft dus tamelijk lastig, vooral ook omdat diverse bronnen elkaar nogal eens lijken tegen te spreken.

    De Elzenvlag (Taphrina alni of Taphrina amentorum?)

    Een mooi voorbeeld van verwarring rond de benaming en de verschillen tussen diverse bronnen is de Elzenvlag:
  • De Soortenbank vermeldt de door een zakjeszwam veroorzaakte zgn. Elzenvlag slechts als Taphrina amentorum (met foto).
  • Redfern & Shirley vermelden de Elzenvlag als Taphrina alni (= amentorum).
  • Het Nederlands Soortenregister vermeldt zowel de Taphrina amentorum als de Taphrina alni (geen synoniemvermelding).
    Taphrina amentorum ?Taphrina alni ? De Soortenbank geeft T. amentorum dus als enige naam, terwijl het Soortenregister beide vermeldt, maar niet aangeeft of er sprake is van synoniemen danwel duidelijk maakt welke dan nu de echte Elzenvlag is. British Plant Galls doet vermoeden dat T. amentorum een oudere naam is voor T. alni. Waaruit moet nu worden opgemaakt wat momenteel de geldende wetenschappelijke naam voor de Elzenvlag is en waarom?
    Ik vat uit een door Gerrit Keizer op de site Nederpix gegeven antwoord op de kwestie het volgende samen:
    De nu geldende naam Taphrina amentorum kent vele ongeldige synoniemen, zoals Exoascus alnitorquus, Exoascus alni-incana, Ascomyces alnitorquus, Taphrina alni-incanae, Taphrina alnitorqua, Taphrina alni (Berk. & Broome) Gjaerum.
    Al in 1890 werd Taphrina amentorum (Sadeback) Rostrup, na publicatie in Vidensk. Meddel. Naturh. Foren Kjöbenhavn : 246 (zie Dennis, British Ascomycetes (1981), pag. 87 : onder Taphrina amentorum en PLATE XIV E : afbeelding in kleur), de wetenschappelijke naam voor de in Nederland als Elzenvlag bekende ascomyceet.

    In oktober 2008 was er in het forum van de British Plant Gall Society een discussie over deze benamingen; een en ander resulteerde daar in de conclusie dat de naam T. alni de te voeren naam moet zijn voor de gal die wij kennen als Elzenvlag. In de eerste helft van november 2008 ontstond een soortgelijke discussie in o.a. de mailgroep van het gallen- en mineerdersforum van Waarneming.
    De schimmelexpert Huub van der Aa berichtte daarbij over de naamgeving als volgt:
    “Taphrina alni (Berk. & Br.) Gjaerum (basionym: Ascomyces alni Berk & Br, 1876) heeft als synoniemen oa T. amentorum(Sadeb.) Rostrup (basionym: Exoascus amentorum Sadebeck, 1888) en T. alni-incanae (Kühn.) Magnus + nog een aantal synn in andere genera. Dat T. alni de geldige naam is hangt samen met het feit dat het basionym de oudste naam is, die volgens de geldende nomenclatuurregels dus boven andere voor dezelfde soort gebruikte namen de prioriteit heeft. Dat amentorum nog steeds veel gebruikt wordt, ook in moderne schimmel/paddestoelenboeken) doet niet ter zake. Ingeburgerde namen hebben nu eenmaal een taai leven, maar de nomenclatuurregels zijn nu eenmaal beslissend. In de wetenschappelijke literatuur wordt de naam T. alni al lang, en zonder veel discussie gebruikt. Zie o.a. Boerema, G.H. and coworkers; Check-lists for scientific names of common parasitic fungi, IHW Verlag, 1993, pag. 22. een nadruk van Supplement 1 van Netherlands Journal of Plant Pathology 78, 1972). Boerema heeft ivm de nomenclatuur van oa Taphrina's samengewerkt met J. A. von Arx, degene die een groot aantal [I]Taphrina[I] soorten heeft onderzocht en vergeleken in reincultuur, waar ze in feite alleen een gist-stadium maken. - Het is helaas (?) zo dat zulke zaken alleen in wetenschappelijke tijdschriften worden gepubliceerd die moeilijk toegankelijk zijn. Bijna zeker is dat de reden dat oude namen een taai leven lijden.”
    Naar verluidt zal de op 1 september van 2009 te verschijnen 4e druk van het Gallenboek de benaming Taphrina alni hanteren.

    Uit het vorenstaande mag wel duidelijk zijn geworden, dat het hier bieden van een lijst waarin tevens de oude namen en gangbare synoniemen (van de hier vertoonde gallen) zijn opgenomen nog wel wat voeten in de aarde zal hebben.

    Nederlandse namen van gallen
    Afgezien van de verschillende wetenschappelijke namen, hebben gallen (en ook hun veroorzakers) vaak ook Nederlandse namen en soms wel meer dan één. Het is wel handig om vlot te kunnen zien welke wetenschappelijke naam bij welke Nederlandse naam voor de gal hoort (en andersom) en dan tevens d.m.v. een foto te kunnen zien om welke soort het gaat.
    Daarom volgt hieronder voorlopig een alfabetische lijst van zowel de (clickable) wetenschappelijke namen van de gallen/galveroorzakers als de corresponderende Nederlandse namen van de daardoor veroorzaakte gallen, die op deze site worden getoond. Tevens wordt steeds een (clickable) thumbnail-afbeelding van de betreffende gal getoond. Gallen die meerdere Nederlandse namen hebben, komen navenant vaker voor in de lijst (zie bv. Diplolepis rosae, die met 3 Nederlandse namen dus 4 maal in de lijst voorkomt).

    Albugo candida Witte Roest Albugo candida (Pers.:Fr.) Kuntze, 1891
    Aardappelgal Biorhiza pallida fm Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
    Acalitus calycophthirus Berkenroosje Acalitus calycophthirus (Nalepa, 1891)
    Aceria erinea Viltgallenziekte Aceria erinea (Nalepa, 1891)
    Aceria fraxinivora Bloemkoolgal Aceria fraxinivora (Nalepa, 1909)
    Agathomyia wankowiczii Tepelgal Agathomyia wankowiczii (Schnabl, 1884)
    Akkerkoolroest Puccinia lapsanae Puccinia lapsanae (Schulzer) Fuckel
    Ananasgal Andricus foecundatrix ff Eikenroosje Andricus foecundatrix (Hartig, 1840) ff Andricus foecundatrix (Hartig, 1840) ff
    Andricus aries ff Ramshoorngal Andricus aries (Giraud, 1859) ff
    Andricus callidoma ff Gesteelde Knopgal Andricus callidoma (Hartig, 1841) ff
    Andricus curvator fm Draaiergal Andricus curvator (Hartig, 1840) fm
    Andricus foecundatrix ff Ananasgal Eikenroosje Andricus foecundatrix (Hartig, 1840) ff Andricus foecundatrix (Hartig, 1840) ff
    Andricus inflator fm Knotsgal Andricus inflator (Hartig, 1840) fm
    Andricus kollari ff Knikkergal Galnoot Andricus kollari (Hartig, 1843) ff
    Andricus quercuscalicis ff Knoppergal Andricus quercuscalicis (Burgsdorff, 1783) ff
    Andricus quercusradicis ff Truffelgal Andricus quercusradicis (Fabricius, 1798) ff
    Andricus quercusramuli fm Wattengal Andricus quercusramuli (Linnaeus, 1761) fm
    Andricus solitarius ff Kruikgalletje Andricus solitarius (Fonscolombe, 1832) ff
    Bedeguaargal Diplolepis rosae Slaapappel Mosgal Diplolepis rosae (Linnaeus, 1758)
    Berkenheksenbezem Taphrina betulina Heksenbezem Taphrina betulina Rostr.
    Berkenroosje Acalitus calycophthirus Berkenroosje, Acalitus calycophthirus (Nalepa, 1891)
    Besgal Neuroterus quercusbaccarum fm Neuroterus quercusbaccarum (Linnaeus, 1758) fm (besgal) Neuroterus quercusbaccarum (Linnaeus, 1758) fm (besgal)
    Biorhiza pallida fm Aardappelgal Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
    Bloemkoolgal Aceria fraxinivora Aceria fraxinivora (Nalepa, 1909)
    Boterbloemroest Uromyces dactylidis Uromyces dactylidis G.H. Otth
    Brandnetelroest Puccinia caricina Puccinia caricina DC
    Builenbrand Ustilago maydis Maisbrand Ustilago maydis (DC.) Corda
    Claviceps purpurea Moederkoren (Echt) Claviceps purpurea (Fr.) Tul.
    Colopha compressa Hanekamgal Colopha compressa (Koch, 1856)
    Cynips divisa ff Rode erwtengal Cynips divisa (Hartig, 1840) ff
    Cynips longiventris ff Eikenstuitergal Cynips longiventris (Hartig, 1840) ff
    Cynips quercusfolii ff Galappel Inktappel Cynips quercusfolii (Linnaeus, 1758) ff
    Dasineura crataegi Meidoornroosje Dasineura crataegi (Winnertz, 1853)
    Diplolepis rosae Bedeguaargal Slaapappel Mosgal Diplolepis rosae (Linnaeus, 1758)
    Draaiergal Andricus curvator fm Andricus curvator (Hartig, 1840) fm
    Eikennapjesgal Neuroterus albipes ff Plaatjesgal Neuroterus albipes (Schenck, 1863) ff
    Eikenroosje Andricus foecundatrix ff Ananasgal Andricus foecundatrix (Hartig, 1840) ff Andricus foecundatrix (Hartig, 1840) ff
    Eikenstuitergal Cynips longiventris ff Cynips longiventris (Hartig, 1840) ff
    Elzenbladblaasje Taphrina sadebeckii Taphrina sadebeckii Johanson
    Elzenvlag Taphrina alni Taphrina alni (Berk. & Br.) Gjaerum
    Galappel Cynips quercusfolii ff Inktappel Cynips quercusfolii (Linnaeus, 1758) ff
    Galnoot Andricus kollari ff Knikkergal Andricus kollari (Hartig, 1843) ff
    Gesteelde Knopgal Andricus callidoma ff Andricus callidoma (Hartig, 1841) ff
    Grauwe Rietroest Puccinia phragmitis Puccinia phragmitis (Schumach.) Körn.
    Gymnosporangium sabinae Perenroest Gymnosporangium sabinae
    Hanekamgal Colopha compressa Colopha compressa (Koch, 1856)
    Harsmannetje Retinia resinella Retinia resinella (Linnaeus, 1758)
    Heksenbezem Taphrina betulina Berkenheksenbezem Taphrina betulina Rostr.
    Hondsdrafroest Puccinia glechomatis Puccinia glechomatis DC
    Hongerpruim Taphrina pruni Narrentas Taphrina pruni Tul., 1866
    Inktappel Cynips quercusfolii ff Galappel Cynips quercusfolii (Linnaeus, 1758) ff
    Klein hoefblad-beemdgrasroest Puccinia poarum Puccinia poarum Nielsen
    Klein Kruiskruidroest Puccinia lagenophorae Puccinia lagenophorae Cooke
    Klok Taphrina deformans Krulziekte Taphrina deformans (Berk.) Tul., 1866
    Knikkergal Andricus kollari ff Galnoot Andricus kollari (Hartig, 1843) ff
    Knoppergal Andricus quercuscalicis ff Andricus quercuscalicis (Burgsdorff, 1783) ff
    Knotsgal Andricus inflator fm Andricus inflator (Hartig, 1840) fm
    Koekoeksspog Philaenus spumarius Philaenus spumarius (Linnaeus, 1758)
    Kruikgalletje Andricus solitarius ff Andricus solitarius (Fonscolombe, 1832) ff
    Krulziekte Taphrina deformans Klok Taphrina deformans (Berk.) Tul., 1866
    Lensgal Neuroterus quercusbaccarum ff Neuroterus quercusbaccarum (Linnaeus, 1758) ff (lensgal)
    Lipara lucens Rietsigaargal Lipara lucens (Meigen, 1830)
    Maisbrand Ustilago maydis Builenbrand Ustilago maydis (DC.) Corda
    Meidoornroosje Dasineura crataegi Dasineura crataegi (Winnertz, 1853)
    Melampsora caprearum Wilgenbladroest Melampsora caprearum  Thüm.
    Moederkoren (Echt) Claviceps purpurea Claviceps purpurea (Fr.) Tul.
    Mosgal Diplolepis rosae Bedeguaargal Slaapappel Diplolepis rosae (Linnaeus, 1758)
    Narrentas Taphrina pruni Hongerpruim Taphrina pruni Tul., 1866
    Neuroterus albipes ff Eikennapjesgal Plaatjesgal Neuroterus albipes (Schenck, 1863) ff
    Neuroterus anthracinus ff Oestergalletje Neuroterus anthracinus (Curtis, 1838) ff
    Neuroterus numismalis ff Satijnen knoopjesgal Neuroterus numismalis (Fourcroy, 1785) ff
    Neuroterus numimalis fm Puistgalletje Neuroterus numismalis (Fourcroy, 1785) fm
    Neuroterus quercusbaccarum ff Lensgal Neuroterus quercusbaccarum (Linnaeus, 1758) ff (lensgal)
    Neuroterus quercusbaccarum fm Besgal Neuroterus quercusbaccarum (Linnaeus, 1758) fm (besgal) Neuroterus quercusbaccarum (Linnaeus, 1758) fm (besgal)
    Neuroterus tricolor ff Roestgalletje Neuroterus tricolor (Hartig, 1841) ff
    Niergalletje Trigonaspis megaptera ff Trigonaspis megaptera (Panzer, 1801) ff
    Oestergalletje Neuroterus anthracinus ff Neuroterus anthracinus (Curtis, 1838) ff
    Peppelbladblaasje Taphrina populina Taphrina populina (Fr.) Fr.
    Perenroest Gymnosporangium sabinae Gymnosporangium sabinae
    Philaenus spumarius Koekoeksspog Philaenus spumarius (Linnaeus, 1758)
    Phragmidium violaceum Zwarte Braamroest Phragmidium violaceum (Schultz) G. Winter
    Plaatjesgal Neuroterus albipes ff Eikennapjesgal Neuroterus albipes (Schenck, 1863) ff
    Pontania proxima Wilgenboontje Pontania (Pontania) proxima (Serville, 1823)
    Protomyces macrosporus Zevenbladgist Protomyces macrosporus Unger
    Puccinia caricina Brandnetelroest Puccinia caricina DC
    Puccinia glechomatis Hondsdrafroest Puccinia glechomatis DC
    Puccinia lagenophorae Klein Kruiskruidroest Puccinia lagenophorae Cooke
    Puccinia lapsanae Akkerkoolroest Puccinia lapsanae (Schulzer) Fuckel
    Puccinia malvacearum Stokroosroest Puccinia malvacearum (Bertero ex Mont., 1852)
    Puccinia phragmitis Grauwe Rietroest Puccinia phragmitis (Schumach.) Körn.
    Puccinia poarum Klein hoefblad-beemdgrasroest Puccinia poarum Nielsen
    Puistgalletje Neuroterus numimalis fm Neuroterus numismalis (Fourcroy, 1785) fm
    Rabdophaga rosaria Wilgenroosje Rabdophaga saliciperda (Dufour, 1841)
    Ramshoorngal Andricus aries ff Andricus aries (Giraud, 1859) ff
    Retinia resinella Harsmannetje Retinia resinella (Linnaeus, 1758)
    Rietsigaargal Lipara lucens Lipara lucens (Meigen, 1830)
    Rode erwtengal Cynips divisa ff Cynips divisa (Hartig, 1840) ff
    Roestgalletje Neuroterus tricolor ff Neuroterus tricolor (Hartig, 1841) ff
    Satijnen knoopjesgal Neuroterus numismalis ff Neuroterus numismalis (Fourcroy, 1785) ff
    Slaapappel Diplolepis rosae Bedeguaargal Mosgal Diplolepis rosae (Linnaeus, 1758)
    Speenkruidroest Uromyces ficariae Uromyces ficariae (Schumach.) Lév., 1849
    Stenacis triradiata Warvlecht Stenacis triradiata (Nalepa, 1892)
    Stokroosroest Puccinia malvacearum Puccinia malvacearum (Bertero ex Mont., 1852)
    Taphrina alni Elzenvlag Taphrina alni (Berk. & Br.) Gjaerum
    Taphrina betulina Berkenheksenbezem Heksenbezem Taphrina betulina Rostr.
    Taphrina deformans Klok Krulziekte Taphrina deformans (Berk.) Tul., 1866
    Taphrina populina Peppelbladblaasje Taphrina populina (Fr.) Fr.
    Taphrina pruni Hongerpruim Narrentas Taphrina pruni Tul., 1866
    Taphrina sadebeckii Elzenbladblaasje Taphrina sadebeckii Johanson
    Tepelgal Agathomyia wankowiczii Agathomyia wankowiczii (Schnabl, 1884)
    Trigonaspis megaptera ff Niergalletje Trigonaspis megaptera (Panzer, 1801) ff
    Truffelgal Andricus quercusradicis ff Andricus quercusradicis (Fabricius, 1798) ff
    Uromyces dactylidis Boterbloemroest Uromyces dactylidis G.H. Otth
    Uromyces ficariae Speenkruidroest Uromyces ficariae (Schumach.) Lév., 1849
    Ustilago maydis Builenbrand Maisbrand Ustilago maydis (DC.) Corda
    Viltgallenziekte Aceria erinea Aceria erinea (Nalepa, 1891)
    Warvlecht Stenacis triradiata Stenacis triradiata (Nalepa, 1892)
    Wattengal Andricus quercusramuli fm Andricus quercusramuli (Linnaeus, 1761) fm
    Wilgenbladroest Melampsora caprearum Melampsora caprearum  Thüm.
    Wilgenboontje Pontania proxima Pontania proxima (Serville, 1823)
    Wilgenroosje Rabdophaga rosaria Rabdophaga rosaria (Loew, 1850)
    Witte Roest Albugo candida Albugo candida (Pers.:Fr.) Kuntze, 1891
    Zevenbladgist Protomyces macrosporus Protomyces macrosporus Unger
    Zwarte Braamroest Phragmidium violaceum Phragmidium violaceum (Schultz) G. Winter

    Top