Biorhiza pallida (Olivier, 1791) (Aardappelgal)

NL-naam: Aardappelgalwesp
Familie: Cynipidae
Eis-code: BIORPALL

Oudere benaming: Biorhiza aptera, Biorhiza terminalis, Andricus terminalis, Cynips quercusterminalis, Cynips aptera

De zgn. Aardappelgal wordt veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791).
Deze galwesp kent twee generaties, die echter elk een eigen galvorm veroorzaken op voor elke vorm een eigen plaats, maar wel op dezelfde waardplant, de Zomereik (Quercus robur). Van beide galvormen is de Aardappelgal wel de bekendste.
1.
De uit wortelgallen voortgekomen ongevleugelde vrouwtjeswespjes (agame generatie) kruipen omhoog naar de toppen van de takken en leggen daar dicht bijeen de eitjes. Daaruit ontstaat de sexuele generatie, die de zgn. Aardappelgallen veroorzaken. Die gallen zijn 10 tot 30 mm in doorsnee, onregelmatig rondachtige bollen, die wat sponsachtig aanvoelen. Vaak zijn ze geelwit en groen en vooral daar waar ze zonlicht krijgen felrood en zelfs paarsig gekleurd. Deze gal bevat meerdere larvenkamers tegen elkaar aan (een zgn. verzamelgal), die elk een witte larve bevatten. Uit Aardappelgallen komen zowel mannelijke als vrouwelijke wespen voort (zgn. sexuele generatie), hoewel uit de ene gal alleen mannetjes, uit de andere gal alleen vrouwtjes en uit weer andere gallen zowel mannetjes als vrouwtjes kunnen komen. Als het wespje de Aardappelgal heeft verlaten, verrot de gal langzaam, maar blijft vaak nog tot laat in de winter zichtbaar.
2.
Nadat de sexuele generatie de Aardappelgallen heeft verlaten en bevruchting heeft plaatsgevonden, leggen de vrouwtjes op jonge wortels van de boom eitjes, waaruit de agame generatie ontstaat. Deze agame generatie veroorzaakt daarbij tot circa 1 meter onder de grond op de wortels lichtbruine tot roodachtige, gladde en sappige, knobbelachtige galletjes ter groote van een erwt tot een kleine knikker (niet afgebeeld).Elke galletje bevat een larvekamer, waaruit in februari een ongevleugeld vrouwtjeswespje komt. Nadat het wespje de gal heeft verlaten, verhout en verhardt de gal, vertoont barsten en verkleurt naar bruin tot zwartbruin. Vervolgens voltrekt zich weer het onder 1 beschreven proces.

Het verschijnsel "sexuele generatie / agame generatie" wordt generatiewisseling genoemd.
Het fenomeen dat elk der beide generaties gallen veroorzaakt op een andere plaats op dezelfde waardplant, kan worden aangeduid als plaatswisseling in enge zin.

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Hier is goed te zien waarom deze gal deze Nederlandse naam draagt.
Oostkapelle, Randduin, 05-05-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Oostkapelle, Randduin, 05-05-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Westenschouwen, Boswachterij, 26-04-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Westenschouwen, Boswachterij, 26-04-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Jonge Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Westenschouwen, Boswachterij, 19-04-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Jonge Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Westenschouwen, Boswachterij, 19-04-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Jonge Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Westenschouwen, Boswachterij, 19-04-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Dalfsen, Huis ten Berg, 18-04-2007

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Westenschouwen, Boswachterij, 19-04-2008

Biorhiza pallida (Olivier, 1791) fm
Oude, verdroogde Aardappelgal op Zomereik (Quercus robur) veroorzaakt door de sexuele generatie van de galwesp Biorhiza pallida (Olivier, 1791)
Westenschouwen, Groene Duin / Adriaan van der Weijdenweg e.o., 17-03-2007

Terug