Zeeuws en Vlaemsch samen naar erkenning
door Marco
Evenhuis
Noe
staet 't toch echt te gebeuren. Waarschijnlijk kan er nog voor het einde van
het jaar een aanvraag voor officiële erkenning van het Zeeuws als streektaal de
deur uit. Een onafhankelijke werkgroep zal binnen enkele weken beginnen met de
voorbereidingen. De werkgroep weet zich daarbij gesteund door een
wetenschappelijke adviesgroep en een comité van aanbeveling.
De erkenning
kan er komen doordat Nederland het Europees Handvest voor Streek- en
Minderheidstalen heeft ondertekend. Dat handvest biedt volop mogelijkheden voor
beperkte tot zeer verregaande bescherming voor streektalen. Het Fries,
Nedersaksisch en Limburgs gingen het Zeeuws al voor.
Aardig
detail is dat Frankrijk op korte termijn het handvest ook zal ondertekenen. Dat
is geheel tegen de verwachting in, omdat Frankrijk het handvest tot op heden
altijd als strijdig met de grondwet zag. 'Le Français est
la langue de la République' staat daarin. Maar na een juridische expertise heeft
Frankrijk besloten dat het Frans ook dé taal van de republiek kan zijn, als er
daarnaast nog een aantal kleine taaltjes officieel worden gebruikt.
Zodra
Frankrijk het verdrag heeft ondertekent, zal men in Frans-Vlaanderen erkenning
aanvragen voor het nauw aan het Zeeuws verwante Vlaemsch, zo meldt de culturele
vereniging 'Het Blauwershof' uit het Franse Godewaersvelde. Dat men niet kiest
voor het standaard-Nederlands is logisch. Het moderne Nederlands staat net zo
ver van de Frans-Vlamingen (die al bijna twee eeuwen geen Nederlands meer leren
lezen of schrijven) als pakweg het Duits. Frans-Vlamingen moeten enorm hun best
doen om een Hollander te kunnen verstaan. En ook andersom kost een gesprek heel
wat inspanning: voor Hollanders zijn Zuid-Afrikanen nog makkelijker te verstaan
dan Frans-Vlamingen.
Zeesch
Zeeuwen zullen
echter amper moeite hebben om met de Franse Vlamingen te communiceren. Hun
Vlaemsch is zeer nauwe familie van het Zeeuws. Het wijkt maar op een paar
punten van de West-Vlaamse dialecten af, die op hun beurt weer overduidelijk
veel gemeen hebben met bijvoorbeeld West-Zeeuws-Vlaams. De kans is groot, dat
er voor het Vlaemsch en het Zeeuws gelijktijdig aanvragen voor erkenning worden
ingediend. Daarnaast, en dat is nog veel interessanter, zou het wel eens zo
kunnen zijn dat zowel het Zeeuws als het Vlaemsch zich naar de Europese
overheden toe presenteren als één streektaal: met de termen Zeeuws en Vlaemsch
(en West-Vlaams) bedoelt men dan één en dezelfde streektaal, die in heel het
gebied van Ouddorp tot Duinkerke in honderden verschillende dialecten is op te
delen.
Een
taalkundige en taalhistorische basis daarvoor is in elk geval aanwezig. In de
Middeleeuwen noemde men de kustdialecten in het zuidwesten van het Nederlandse
taalgebied al één taal. De Middeleeuwse schrijver Jacob van Maerlant
onderscheidde onder meer Hollands, Limburgs, Brabants, Vlaams en 'Zeesch' als
aparte 'Dietsche spraeken'. Met 'Zeesch' ('taal van de zee') bedoelde de
Bruggeling de taal van het hele kustgebied en niet alleen van Zeeland. Pas
later is de betekenis verschoven naar de Zeeuwse dialecten. De oorspronkelijke
situatie is overigens op veel taalkaartjes terug te vinden: Zeeland,
West-Vlaanderen en Frans-Vlaanderen vormen bijna altijd één aaneengesloten
gebied, taalkundig een van de meest homogene gebieden van het Nederlands taalgebied.
Daar kan men in de Nedersaksische regio en in Limburg nog een puntje aan
zuigen.
Tot één
groot aaneengesloten 'beschermd' taalgebied zal het overigens voorlopig niet
komen. België heeft het Europees Handvest namelijk nog niet ondertekend en er bestaat
een kans dat dat nooit zal gebeuren. Het zou de toch al zo precaire taalkundige
situatie in het land nog ingewikkelder maken. De vraag is ook of het
West-Vlaams bescherming nodig heeft: meer dan 90% van de bevolking gebruikt er
in de meeste situaties de taal van de streek. In Zeeland is dat nog maar iets
meer dan de helft van de bevolking. In Frans-Vlaanderen is de taal er het ergst
aan toe. Daar spreekt nog maar ongeveer een kwart van de inwoners Vlaemsch. En
dat zijn bijna uitsluitend ouderen.
Stichting
Dat men
in Zeeland nu kan beginnen aan het proces op weg naar erkenning, is te danken
aan een initiatief van Stichting Zuudwest 7. Die stichting overhandigde al in
december 1997 een brief aan gedeputeerde De Kok van cultuur waarin gevraagd
werd de mogelijkheden voor erkenning van het Zeeuws eens serieus te
onderzoeken. De Kok kwam aan dat verzoek tegemoet en nodigde Stichting Zuudwest
7 samen met de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek uit voor een
gesprek. Er werd besloten dat beide instanties leden zouden aandragen voor een
werkgroep en een wetenschappelijke adviesgroep. Die zal gaan werken aan een
goed gefundeerde aanvraag voor erkenning. Die aanvraag zal door de Provincie
Zeeland bij de Nederlandse regering worden neergelegd. De regering besluit dan
of zij het Zeeuws inderdaad als officieel erkende streektaal zal aanmelden in
Brussel.
Door
omstandigheden (de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek liet het even
afweten, omdat de men het te druk had met de productie van de cd-rom van het
Zeeuws woordenboek) is het proces nu pas nu van start gegaan. Het is daarbij
oppassen dat de te installeren 'Werkgroep Erkenning van het Zeeuws als
Streektaal' (WEZAS) geen valse start maakt: de uitnodigingsbrief voor een
eerste vergadering van voorzitter Kees Martens van de dialectenvereniging
impliceert dat het om een project van de vereniging gaat. Dat is niet alleen
onjuist, het zou ook erg onverstandig zijn om het project door één betrokken
partij naar voren te laten brengen. Als de Zeeuwsche Vereeniging voor
Dialectonderzoek alléén een advies uitbrengt over erkenning, zou dat tenslotte
hetzelfde zijn als wanneer een of andere instelling zelf een advies uitbrengt
over haar eigen subsidie-aanvraag. Zoiets kunnen de Provincie Zeeland en de
Eerste en Tweede Kamer natuurlijk niet serieus nemen.
In WEZAS
zullen vertegenwoordigers van de Provincie Zeeland, Stichting Zuudwest 7, de
vereniging Ons Boeregoed en de Zeeuwse dialectenvereniging zitting nemen. Als
WEZAS zich vanonder de vleugels van de dialectenvereniging weet te houden, zit
het met die onafhankelijkheid wel goed.
Als alles
een beetje meezit, gaat er nog voor het einde van het jaar een verzoek om
erkenning richting Den Haag. En dan zal het niet lang meer duren voordat het
Zeeuws net als het Limburgs en het Nedersaksisch erkend wordt als streektaal.
Als ze in West-Vlaanderen en Frans-Vlaanderen een beetje gank maeke, wonen we
aan het begin van het volgende millennium in één taalgebied dat zich uitstrekt
van Goeree via Brugge en Kortrijk tot ver over de Belgisch-Franse grens. Een
taalgebied met meer dan 1,7 miljoen inwoners, waarvan er meer dan 1,2 miljoen
de streektaal machtig zijn. Dat biedt grenzenloze perspectieven.