Mierenzuur
Mierenzuur is een organisch zuur. Het doodt de varroamijten doordat het
ademhalingsstelsel wordt aangetast. Mierenzuur doodt mijten op de bijen en heeft
waarschijnlijk ook effect op mijten in het broed. Wanneer een raam met gesloten
broed in een bak met mierenzuurdamp wordt gehangen worden de mijten in het broed
ook gedood. Het is niet onderzocht of dit in de bijenkast ook gebeurt.
Mierenzuur doodt ook de tracheemijt (Acarapis woodii) en wasmotten (Galleria
mellonella). De kans dat varroamijten resistentie ontwikkelen tegen
mierenzuur is zeer gering. De voornaamste reden hiervoor is dat mierenzuur deel
uitmaakt van het stofwisselingsproces van alle organismen. Ook komt mierenzuur
van nature voor in honing. Mierenzuur is sinds de toelating van Thymovar niet
meer toegelaten in Nederland. Voor de volledigheid wordt wel een beschrijving
van de methode gegeven.
Toepassingen:
|
Hang de Nassenheider mierenzuurverdamper altijd naast een broedloos raam |
||||||||||||||||
|
De Liebig dispenser |
||||||||||||||||
|
Sponsdoekmethode |
Het maken van de juiste concentratie
Mierenzuur is te koop als een oplossing met een concentratie van 65% of van 85%.
De eerste is direct bruikbaar, de laatste moet eerst verdund worden tot 60% of
65%.
Bescherm ogen, neus, mond en kleding bij het maken van de verdunning! (zie
“Veiligheidsmaatregelen Mierenzuur” en “Veilig werken met organische zuren”).
Zorg dat de wind in uw rug staat, en zorg voor een goede vlakke ondergrond.
Mierenzuur 85% zit in een fles van een liter. Neem een lege fles van anderhalf
of twee liter, en schrijf hierop met een watervaste viltstift: Mierenzuur 60% +
de datum, liefst op een etiket. Doe in de grote fles ongeveer 420 ml water. Vul
dan langzaam aan met één liter zuur 85% (de hele fles). Als u minder nodig heeft
dan 1,4 liter, is dat geen probleem, want ook de 60% oplossing is uitstekend
houdbaar. Vandaar dat etiket met opschrift.
Als u de plastic flessen (1 liter) van het mierenzuur bewaart, kan het ook als
volgt: doe in een lege fles 300 ml water, en kras de 85% op het etiket door,
vervang het door 60% en de datum. Vul de fles daarna verder aan met mierenzuur
85% uit een nieuwe fles.
Advies: koop 65% mierenzuur.
Voorwaarden voor goede bestrijding
Voor alle behandelingen geldt dat er broed aanwezig moet zijn en dat de
bodem van onderen afgesloten is. Bij voorkeur niet behandelen bij
dagtemperaturen boven de 25°C. De verdamping gaat dan zo snel dat de bijen er
ook schade van kunnen ondervinden. Bij de Nassenheiderverdamper mag de
temperatuur ‘s nachts niet lager zijn dan 5°C. Bij de sponsdoekmethode mag de
nachttemperatuur niet lager zijn dan 12°C.
Wanneer behandelen
Gebruikelijk is een mierenzuurbehandeling uit te voeren in juli, augustus of september.
Voer de eerste behandeling na de honingoogst
uit (wel eerst een bakje voer geven), de tweede behandeling na het
inwinteren.
Mierenzuur kan ook toegepast kan worden in het
voorjaar, o.a. bij zwermverhindering. De broedaflegger wordt dan na het doppen
breken behandeld volgens de sponsdoekmethode. Er is dan nog maar een korte
periode broed in het volk (5 dagen werksterbroed, 8 dagen darrenbroed) maar dit
geeft voldoende bestrijding van de varroamijt (95% effectiviteit). Bij een
voorjaarsbehandeling moet men wel letten op residuen in de honing (zie
residuvorming).
Effectiviteit
85 tot 95% van de mijten in de kast wordt gedood bij de voor- en
najaarsbehandeling. Bij slechte verdamping kan dit lager zijn.
Leg enkele weken na de
behandeling nog eens een varroalade onder het volk en controleer de mijtval na
een paar dagen. Op deze manier kan gecontroleerd worden of de varroamijt
inderdaad succesvol bestreden is (zie ook inleiding
bestrijdingsmiddelen).
Schadelijkheid voor bijen
Er treedt schade aan het broed op. Daarnaast veroorzaakt mierenzuur een lichte
bijensterfte. Beide effecten zijn verwaarloosbaar. Er wordt wel eens beweerd dat
koninginnen niet tegen mierenzuur kunnen, maar uit onderzoek blijkt dit niet het
geval te zijn. Darren hebben wel last van mierenzuur. Gebruik geen mierenzuur in
volken die gebruikt worden voor darrenproductie.
Veiligheidsmaatregelen
Vermijd contact met huid en ogen, evenals inademing. Draag dus altijd
handschoenen en een veiligheidsbril. Bij mierenzuur moet een volgelaatsmasker
worden gebruikt, geen stofkapje. Een stofkapje werkt wel tegen stof, kristallen
en aerosolen (nevel), maar niet tegen damp of gas. Het is dus wel te gebruiken
bij oxaalzuur (alle drie methoden) en melkzuur, maar niet bij mierenzuur en niet
bij azijnzuur (tegen Nosema bij raatontsmetting). Ook kleding kan worden
aangetast door het zuur.
Voor meer informatie, zie: “Veilig werken met organische zuren”.
Residuvorming
Een behandeling in het najaar kan resten zuur (residuen) achterlaten in voorjaarshoning. Dit
is echter zo weinig dat het geen nadelig effect heeft op de kwaliteit van de
honing. Mierenzuur komt van nature ook in honing voor.
In het voorjaar geeft een mierenzuurbehandeling wel een residu in de honing als
de honingbak direct na het eind van de behandeling (Nassenheiderverdamper) wordt
geplaatst (zie onderstaande tabel). In de meeste gevallen blijft dit onder de
smaakgrens maar in enkele gevallen komt het er boven uit. Dat betekent dat dan
mierenzuur in de honing geproefd kan worden. Of bij andere methoden dan de
Nassenheiderverdamper de residuen hoger of lager zijn is niet getest. Mogelijk
ontstaan er geen merkbare residuen als de honingbak geplaatst wordt enkele weken
na het eind van de behandeling maar dit is nog niet vastgesteld. Om zeker te
zijn kan na een voorjaarsbehandeling beter geen honing geoogst worden.
>> Download hier: Varroa control preceding honey flow; thymol and formic acid residue"
Tabel 2. Effect van een mierenzuurbehandeling met de Nassenheiderverdamper, op de smaak van honing. (Onderzoek van PPO, voorjaar 2003)
concentratie mierenzuur in de honing in mg/kg |
|||
gemiddeld | minimum | maximum | |
honingbak geplaatst direct na behandeling | 144 * | 72 |
205 |
honingbak op onbehandeld volk | 49 | 29 |
92 |
smaakgrens van mierenzuur in honing |
tussen 150
en 600 ** |
*De proef is uitgevoerd met 10 behandelde en 10
onbehandelde volken. De behandeling duurde twee weken, drie weken na het
plaatsen van de honingbak werd de honing verzameld. Van de 10 behandelde volken
hadden 4 volken een mierenzuurconcentratie boven 150 mg/kg. De gemiddelde
mierenzuurverdamping was 13,5 ml per dag. De behandeling duurde 14 dagen.
** De smaakgrens is persoonsafhankelijk en afhankelijk van het aroma van de
honing.