HET LAATSTE NIEUWS

"Het allerprilste universum was vloeibaar"

Onmiddellijk na de Oerknal gedroeg het heelal zich als een vloeistof, zo heeft de universiteit van Kopenhagen dinsdag bekendgemaakt.Ze steunt daarbij op onderzoek met een deeljesversneller en zet meteen de meest gangbare theorie op zijn kop.

Deense onderzoekers lieten tussen 2000 en 2003 in de RHIC deeltjesversneller van het Brookhaven National Laboratory in het Amerikaanse Long Island herhaaldelijk goudatomen zo hevig met elkaar in botsing komen dat hun energie kort 1000 miljard graden celsius bedroeg. De deeltjesverneller werkte aldus als een soort teletijdmachine want daarmee werden de omstandigheden nagebootst minder dan een honderd miljoenste seconde na de Big Bang.

Alles was toen zo heet dat de mengeling van de meest fundamentele bouwstenen, quarks en gluonen, vermoedelijk een vloeibare fase doormaakte alvorens te condenseren tot atoomkerndeeltjes. "Wij vonden voor het eerst duidelijke aanwijzingen dat quarks en gluonen zich als een vloeistof gedroegen", aldus professor Jens Gaardhje van de Universiteit van Kopenhagen.

Het gaat zelfs om de bijna perfecte vloeistof, voegde Sam Aronson van het labo daaraan toe in Amerikaanse media. Waarmee niet een glas fijne champagne wordt bedoeld maar een vloeistof met zo goed als geen viscositeit of interne wrijving. In dit geval is de totnogtoe laagst mogelijke viscositeit bereikt, beklemtoont Peter Steinberg van Brookhaven.

Totnogtoe was men ervan uit gegaan dat de fundamentele bouwstenen van de materie alleen een (heet) gas hadden gevormd. De vondst heeft ook andere implicaties voor de kosmologische theorievorming.

Onlangs opperden sommigen immers dat materiaal dat door zwarte gaten wordt opgeslokt ook een extreem lage viscositeit zou hebben. Wat tot de hypothese leidde dat er een nauwer verband kan zijn tussen wat er in een zwart gat gebeurt en wat er zich afspeelt wanneer atomen van goud op elk elkaar knallen in de RHIC. Voor natuurkundigen is elke mogelijkheid om parallellen te trekken tussen beide fenomenen een kans om in de buurt te komen van de heilige graal in dit onderzoeksgebied, de door Albert Einstein nooit gevonden maar verwoed theoretisch nagestreefde unificatie van de natuurkrachten.

Wetenschapper voorspelt zware vulkaanuitbarsting

Na twee rampzalige aardbevingen staat Sumatra mogelijk een nieuwe ramp te wachten: een extreem zware uitbarsting van de vulkaan Toba.
Die voorspelling is afkomstig van de Australische expert Ray Cas van de Monash universiteit in Australië.
De vulkaan Toba op Sumatra behoort volgens Cas tot de zogeheten ‘supervulkanen’, een groep van zeer grote vulkanen die in staat zijn tot uitbarstingen waarvan de gevolgen over heel de wereld merkbaar zijn. Ze zijn te vinden in Nieuw-Zeeland, Zuid-Amerika, de VS, Indonesië en bij Napels. Van deze groep is de vulkaan Toba de grootste.
Het ruim 1700 vierkante km grote kratermeer van deze vulkaan, Lake Toba, is het grootste kratermeer ter wereld en tevens het grootste meer van van Zuid-Oost Azië (zie satellietfoto boven). De vulkaan ligt precies op de zogheten Sumatra-breuklijn, die over de lengte van het hele eiland loopt. Een eruptie op deze lokatie kan volgens de vulkanoloog een allesverwoestende uitbarsting tot gevolg hebben met wereldwijde gevolgen.

De recente aardbevingen op 26 decmber en 28 maart voor de kust van Sumatra hebben de seismologische druk op de breuklijn verhoogd waardoor de kans op een eruptie van de vulkaan Toba is toegenomen, aldus Cas.
Wanneer zo’n extreme uitbarsting zal plaatsvinden, kan de wetenschapper echter niet aangeven. “De supervulkaan zal zeker tot uitbarsting komen. Dat kan binnenkort zijn, over vijftig jaar of over duizend jaar. Het is slechts een kwestie van tijd. Vroeg of laat zal het gebeuren.”
Naast Toba vreest de wetenschapper ook een eruptie van de vulkaan Taupo in Nieuw-Zeeland. “Die vulkaan komt elke 2000 jaar tot een zware eruptie en de laatste keer dat dat gebeurde, was ongeveer 2000 jaar geleden.”
Mocht de vulkaan Toba tot een uitbarsting komen, dan kan dat desastreuse gevolgen hebben, zoals de uitbarsting van de vulkaan die 74.000 jaar gelden plaatsvond. Die eruptie, de zwaarste op aarde van de afgelopen 2 miljoen jaar, heeft volgens Cas het hele mondiale klimaat beïnvloed.
“Die uitbarsting bracht circa duizend kubieke meter as en stof in de atmosfeer. Het gros bestond uit fijne asdeeltjes die de zonnestraling blokkeerde waardoor de wereld werd teruggeworpen in een ijstijd.”
Eerder dit jaar kwam een werkgroep van de Geological Society of London ook al tot de conclusie dat uitbarstingen van supervulkanen een grotere bedreiging voor de mensheid vormen dan komeetinslagen. Volgens de Britse wetenschappers zijn de gevolgen van een 'supereruptie' te vergelijken met die van de inslag van een asteroïde met een diameter van 1 kilometer.
De kans op zo'n allesverwoestende uitbarsting is echter vijf tot tien keer zo groot als die op de inslag van een asteroïde van die omvang.

De Britse onderzoekers pleiten net als Ray Cas voor een strikere monitoring van potentieel gevaarlijke supervulkanen. “Het probleem is dat veel potentieel gevaarlijke supervulkanen onvoldoende in de gaten worden gehouden. Het seismologische toezicht moet aangescherpt worden. Die les hebben we wel geleerd na de rampzalige tsunami op 26 december”, aldus Ray Cas.