Interview met winnares Danbyprijs 2004

Annelyn Surquin: 'Ontspanning moet dagelijkse routine worden'

Annelyn Surquin, winnares van de Dr. Margaret Danby-prijs 2004, is gelukkig met de prijs voor haar afstudeerscriptie. Haar betrokkenheid met het onderwerp is groot. Ook zelf heeft ze vanaf haar jeugd migraine, net als haar vader. Als student psychologie heeft ze zich verdiept in het omgaan met migraine. Dat is in alle opzichte een succes. Ze behaalde een acht voor haar scriptie over het effect van zelfmanagement trainingen op migraine en legde daarmee een stevige basis voor haar loopbaan als psycholoog. Agnes van Brussel sprak met haar naar aanleiding van het winnen van de hoofdpijnprijs.

Auteur: Agnes van Brussel

Gelukkige ontmoeting
Annelyn Surquin studeerde klinische en gezondheidspsychologie in Utrecht. Ze koos voor Utrecht en niet voor het nabijgelegen Nijmegen, omdat de studie in Utrecht haar meer aansprak. Ze prijst zichzelf gelukkig dat ze in aanraking kwam met Marjolijn Sorbi, de psycholoog die in Utrecht de zelfmanagementtrainingen voor migraine heeft ontwikkeld. Sorbi werd haar stagebegeleider en zo kwam ze ook op het onderwerp 'Beheersingsoriëntatie en migraine' voor haar afstudeerscriptie. Surquin heeft zich zowel praktisch als theoretisch verdiept in de mogelijkheden, die zelfmanagementtrainingen aan migrainepatiënten bieden. Voor haar werd vooral interessant hoe migrainepatiënten denken over hun kwaal. Beschouwen zij het als hun lot waar je zelf weinig macht over hebt, iets wat toevallig jou overkomt, de zgn. toevalsoriëntatie, of zien ze het als iets puur medisch waaraan alleen artsen en medicijnen iets kunnen verbeteren, de medische oriëntatie? In beide gevallen spreekt de psycholoog van een externe beheersingsoriëntatie. Patiënten met een interne beheersingsoriëntatie denken, dat zij hun kwaal zelf kunnen beïnvloeden door hun leefwijze aan te passen, bijvoorbeeld door gezonde voeding, sport, niet roken en op tijd ontspannen. Zelf is ze ervan overtuigd dat migraine een genetische en medische oorzaak heeft, maar dat ook psychologische factoren een rol spelen. Je kunt zelf wèl invloed uitoefenen op het optreden van een aanval, soms ook op de duur en intensiteit en op de mate waarin die je leven beïnvloedt.

Migraine in de hand
Na een periode van literatuurstudie, ging Surquin zelf meedoen met de zelfmanagementtrainingen in Utrecht. Eerst als deelnemer later ook als coach. Voor de trainingen geldt het principe van 'train de trainer': deelnemers worden getraind om zelf de training te kunnen geven. Deze trainingen zijn weer onderdeel van een onderzoek waarin wordt gekeken of de effecten goed zijn als ervaren migrainepatiënten trainer zijn en de training bij hun thuis wordt aangeboden. Dit biedt grote voordelen door lagere kosten. De training kan dan veel breder worden aangeboden bijvoorbeeld door de Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten. 'Je leert heel veel van de andere deelnemers', stelt Surquin. Zelf heeft ze op dit moment ook beduidend minder hoofdpijn. Ze spreekt niet steeds van migraine maar ook van hoofdpijn. In het onderzoek wordt een strikte scheiding tussen migraine en spanningshoofdpijn gehanteerd. Alleen patiënten met migraine doen mee aan het onderzoek, maar in de praktijk blijkt dat patiënten naast migraine ook spanningshoofdpijn kunnen hebben en aanvallen krijgen die niet helemaal voldoen aan alle voorwaarden van migraine. Voor die aanvallen wordt de term migraineuze hoofdpijn gebruikt. In het onderzoek worden de resultaten in eerste instantie vastgesteld voor de eenduidige migraine-aanvallen. Daarna worden andere vormen van hoofdpijn bij de resultaten betrokken.

Hoofdpijndagboek
Deelnemers houden tijdens de training een hoofdpijndagboek bij, waarin ze ook hun medicijngebruik noteren. Dat medicijngebruik is een belangrijk onderdeel van zelfmanagement en onderwerp van bespreking tussen deelnemers en trainer. De trainingen bestaan uit zeven bijeenkomsten verspreid over tweeënhalve maand. De eerste bijeenkomsten zijn gewijd aan proactieve coping. Aan de hand van een hoofdpijndagboek leer je patronen te ontdekken in de hoofdpijn. Uitlokkers en waarschuwingssignalen kunnen zo aan het licht komen, waardoor de deelnemer op tijd gas kan terug nemen. De tijdens de training aangeleerde gerichte zelfontspanning is daarbij een belangrijk middel. Deelnemers worden aan elkaar gekoppeld zodat men tijdens en soms ook na de training een maatje heeft voor wederzijdse steun. Bijzonder is het idee om deelnemers hun eigen migrainerecept te laten maken, aan de hand van hun bevindingen. Een aansprekend voorbeeld staat in het cursusboek. Elke bijeenkomst heeft een thema. Surquin noemt bijvoorbeeld het thema differentiële ontspanning. 'Je leert in allerlei situaties zo ontspannen mogelijk te blijven. Ontspanning moet dagelijkse routine worden. Dan wordt het ook iets prettigs, iets waar je zelf voor kiest.'

Resultaten onderzoek
Voor en na de zelfmanagementtraining heeft Surquin aan de hand van een vragenlijst de interne en externe beheersingsoriëntatie gemeten. Haar methodiek wordt in de scriptie zorgvuldig beargumenteerd. Een van de duidelijke was dat de interne beheersingsoriëntatie van de deelnemers na de training aanzienlijk groter was dan die van de controlegroep. Vooral het idee dat de migraine voornamelijk met toeval samenhangt, was door de deelnemers losgelaten. Ondanks de meer interne beheersingsoriëntatie bleek de intensiteit van de pijn niet af genomen. Surquin veronderstelt dat teveel interne beheersingoriëntatie misschien juist weer hoofdpijn aanwakkert door schuldgevoel en negatieve gevoelens. Ze zou graag willen dat daarnaar verder onderzoek zal plaatsvinden. Dat is ook een van de tien aanbevelingen voor nader onderzoek die ze aan het eind van haar scriptie meldt. Nieuwe studenten kunnen er zo mee aan de slag.

Niet teveel hooi
Zelf houdt ze zich voorlopig even niet bezig met migrainepatiënten. Een baan van 4 dagen en een postdoctorale opleiding vragen al haar tijd en aandacht. 'Eigenlijk zouden er overal in het land zulke trainingen moeten zijn', vindt ze. Maar om daarmee aan de slag te gaan is te veel gevraagd op het moment. De wijze lessen van Sorbi zijn goed aan haar besteed. Goed plannen, op tijd ontspannen en niet te veel hooi op de vork.

Uit het cursusboek:

Recept voor migraine
Benodigde ingrediënten:

Spelregels voor migraine:

Recept voor gezondheid

1) Gun jezelf de tijd om (geplande) dingen af te krijgen. Trek tijdig aan de bel als je aan ziet komen dat je de afgesproken tijd niet gaat halen. Spreek een nieuwe (reële) tijd af. Voel jezelf niet vervelend of schuldig over het niet halen van je planning. Plan open stukken in de agenda of de dag, voor onvoorziene activiteiten.

2) Kies zorgvuldig je contacten. Laat je niet verleiden door 'verplichte nummers'. Moet je echt wel naar die nieuwjaarsreceptie, naar vaderdag, naar dat feestje? Tegenover wie voel je je verplicht je te verontschuldigen en wat is er mis aan jouw uitleg? Heb vooral respect voor je eigen keuze. Die heb je toch weloverwogen genomen?

3) Maar het allerbelangrijkste is nog: voel wat je voelt. Laat je leiden door wat je in je buik en je borst voelt. Wat voelt goed en wat niet. Vraag om uitstel als je een keuze wilt maken, trek je dan terug, doe de steekwoordrelaxatie of een autogene sessie, voel hoe het voelt om het een of om het ander te kiezen.

Uit Hoofdzaken, het blad van de Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten, 2/2005.

Terug naar Medisch

Terug naar de Migrainerubriek