De homeopathische aanpak van hoofdpijn

Dr. Frans Kusse

‘Hoofdpijn is geen ongeneeslijke aandoening, zoals ik onlangs een neuroloog hoorde beweren, ook niet als de hoofdpijn al lang bestaat of regelmatig terugkomt.’ Dat zegt de homeopathische arts Frans Kusse. Soms biedt de homeopathie een eenvoudige oplossing en treedt er snel genezing op. In andere gevallen duurt het langer voor een verbetering optreedt. ‘De meest ideale situatie is als reguliere artsen samenwerken met homeopathische collega’s bij de behandeling van mensen met hoofdpijn en migraine, bijvoorbeeld in een hoofdpijncentrum’, aldus Kusse. ‘Niemand kan iedereen helpen, maar samen kunnen we wel een heleboel mensen helpen en wellicht een aantal van hen genezen.’ In dit artikel beschrijft hij de homeopathische aanpak.

Behandeling

Ook bij hoofdpijn geldt: voorkomen is beter dan genezen. Hoe kan men hoofdpijn voorkomen? Allereerst is er een aantal zaken waarop ouders kunnen letten. Dat zijn: zorgen voor voldoende regelmaat in eten en slapen. Oppassen dat het kind voldoende slaap krijgt. En in geval van migraine: proberen na te gaan of er een verband is tussen het krijgen van een aanval en het nuttigen van bepaald voedsel en/of bepaalde dranken. Dit is niet zo eenvoudig. Meestal is het niet alleen de consumptie van voedsel en/of drank maar een combinatie van factoren die een aanval oproept. Bovendien geldt dit voedingsprobleem maar voor een klein gedeelte van kinderen met migraine. Als ondanks maatregelen op dit punt hoofdpijn toch optreedt dan heeft het kind behoefte aan rust. Bij driekwart van de kinderen vermindert de hoofdpijn of is soms helemaal verdwenen door even te slapen. Indien de hoofdpijn vaak voorkomt, kunnen in overleg met de huisarts of specialist medicijnen worden gegeven en/of kan een andere niet-medicinale behandeling worden gevolgd.

Hoofdpijn of migraine zijn voor homeopathische artsen geen losstaande ziekten, maar een uiting, een symptoom van een onderliggende verstoring. Deze verstoring kan door vele factoren veroorzaakt worden en vaak zijn er meerdere factoren tegelijk van invloed. Om de klacht te verhelpen moeten we eerst de individuele factoren in kaart brengen. Soms kan één geneesmiddel volledige genezing geven, maar vaak zijn er meerdere homeopathische geneesmiddelen na elkaar nodig om een blijvend effect te krijgen. Doel is het zelfgenezende vermogen van de mens zodanig te stimuleren dat er een betere algehele conditie ontstaat waardoor het signaal 'hoofdpijn' niet of ten minste minder optreedt. Er zijn goede resultaten bij de homeopathische behandeling van hoofdpijn in het algemeen. De behandeling van migraine is vaak moeilijker. Voorwaarden voor succes zijn een goede inventarisatie van de klachten -dit vereist openheid bij de patiënt en goede communicatieve vaardigheden bij de arts- en een goede geneesmiddelkeuze. Om een goede keuze te maken is grondige kennis vereist van de homeopathische geneesmiddelen.

557 geneesmiddelen

Er zijn op dit moment maar liefst 557 homeopathische geneesmiddelen bekend die hoofdpijn zouden kunnen genezen. Bij migraine kennen we zo'n 75 geneesmiddelen die zouden kunnen passen. In de toekomst zullen we ongetwijfeld ontdekken dat er nog veel meer planten, mineralen en dierlijke producten zijn die kunnen helpen. In feite is hoofdpijn maar een van de verschijnselen die de keuze voor het goede geneesmiddel bepalen. Het gaat ons meer om de factoren die leiden tot de hoofdpijn en vooral om de mens achter de hoofdpijn.

Wetenschappelijk onderzoek

Tot nu toe zijn er vier placebo-gecontroleerde, dubbelblinde onderzoeken -zogeheten Randomized Clinical Trials oftewel RCT's- verricht waarbij placebo’s (neppillen) werden gebruikt. Noch de behandelend arts noch de patiënt wist of het toegediende geneesmiddel echt was of nep. Een van deze onderzoeken was zonder meer positief voor de homeopathie, een tweede onderzoek was min of meer positief en twee onderzoeken gaven resultaten die geen verschil aangaven tussen de placebo-pillen en de echte homeopathische geneesmiddelen. Er zijn onderzoekers die aan de hand van deze resultaten zeggen dat ‘homeopathie niet werkt bij hoofdpijn’. Als we echter kijken hoe de keuze van een geneesmiddel tot stand komt, hoe groot de keuze aan potentiële geneesmiddelen is, hoe lang het kan duren voordat de juiste keuze wordt gemaakt en met hoeveel factoren een arts rekening moet houden, zal duidelijk zijn dat een dergelijk onderzoek voor een gecompliceerde klacht als ‘hoofdpijn’ of ‘migraine’ niet geschikt is. Het getuigt van een bijzondere vaardigheid dat een arts ondanks alles er toch in is geslaagd binnen de grenzen van een RCT de werkzaamheid van de homeopathie te bewijzen. Voor reguliere geneesmiddelen is zo'n onderzoeksopzet wel geschikt, omdat steeds maar één geneesmiddel wordt getest bij één bepaalde klacht. Bij het aantonen van de werkzaamheid van de homeopathie bij hoofdpijn en migraine zijn andere onderzoeksopzetten meer geschikt.

Zwarte zwanen

Om aan te tonen dat er zwarte zwanen bestaan, hoeft er maar één gevonden te worden. Zo is er een vorm van onderzoek waarbij aan de hand van één genezen patiënt het effect van een bepaalde therapie kan worden bewezen. Voorwaarden hiervoor zijn dat er een duidelijk causaal verband moet zijn tussen de therapie en het optreden van het genezende effect. Er mogen dus geen andere factoren zijn die dit effect ook zouden kunnen veroorzaken. De onderzoekers Kiene en Baars hebben dit casuïstisch effectonderzoek verder uitgewerkt. Natuurlijk is één genezen patiënt niet voldoende om de werking van homeopathie bij de genezing van hoofdpijn te bewijzen, maar als er een voldoende groot aantal mensen genezen blijkt te zijn na een homeopathisch geneesmiddel -volgens de opgestelde regels- mag dit als wetenschappelijk bewijs worden gezien. In dit artikel worden enkele duidelijke gevallen getoond.

Gezamenlijke zoektocht

Het vinden van het passende homeopathische geneesmiddel is een gezamenlijke zoektocht van arts en patiënt. Allereerst wordt gevraagd alles te vertellen over de ‘hoofd’-klacht. Wat voelt de patiënt? Waar zit de pijn? En verplaatst die of straalt die uit? Wat voor soort pijn is het of wat voor verschillende pijnen zijn er? Waardoor wordt de pijn uitgelokt? Waardoor wordt de pijn erger en waardoor minder? Natuurlijk moet uitgesloten worden dat er iets ernstigs aan de hand is. Zonodig worden foto's of scans gemaakt of vindt verwijzing plaats naar een neuroloog. De homeopathische arts zal specifiek vragen naar de invloed van temperaturen, weersomstandigheden, voeding, menstruatie en emotionele factoren. Zijn er verschijnselen die aan de hoofdpijn voorafgaan, ermee samengaan of erop volgen? Oogverschijnselen, misselijkheid, maar ook energietoename of -afname en andere ‘voorverschijnselen’ kunnen van belang zijn voor het vinden van het juiste geneesmiddel. Een van de belangrijkste vragen is wellicht de vraag wanneer de hoofdpijnen begonnen zijn. Niet zelden ligt hier een sleutel. Natuurlijk wordt geïnformeerd naar geneesmiddelgebruik, het voorkomen van hoofdpijn of migraine (en andere ziekten) in de familie en naar vroegere aandoeningen. Voorts kijkt de arts of er nog andere klachten zijn. Ook deze worden goed in kaart gebracht. Daarna zal de arts allerlei vragen stellen over de algemene reacties op voeding, temperaturen en weersomstandigheden. En ten slotte zal er aandacht zijn voor de mens achter de klachten; wie is hij of zij, hoe zijn de levensomstandigheden (geweest) en wat voor invloed hebben deze op hem of haar (gehad).

Holistische visie

Homeopathische artsen gaan uit van een holistische visie: lichaam en geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en hebben invloed op elkaar. Bij het ontstaan van hoofdpijn spelen meestal verschillende factoren een rol, maar er zijn uitzonderingen. Iedereen krijgt hoofdpijn als hij een harde klap op zijn hoofd krijgt en de meeste mensen zullen hoofdpijn krijgen als ze te veel alcohol gedronken hebben. Als er zo'n duidelijke aanleiding is, kan al snel een gericht geneesmiddel worden gegeven. Bij hoofdpijn na een harde klap of stoot is Arnica meestal het passende geneesmiddel en voor hoofdpijn ten gevolge van een kater is Nux vomica de eerste keuze. Belladonna kan een hoofdpijn door plotselinge hoge koorts soms binnen enkele minuten doen verdwijnen.

Maar er zijn mensen bij wie al bij de minste aanraking hoofdpijn ontstaat. Vooral bij chronische hoofdpijn en zeker bij migraine vinden we een zekere aanleg, vaak ook familiair bepaald. Het gestel oftewel de constitutie van een patiënt is voor een homeopathische arts belangrijk en bepaalt vaak de uiteindelijke geneesmiddelkeuze. Door de toenemende kennis van de verschillende geneesmiddelen weten we steeds beter bij wie welk geneesmiddel past.

Reguliere medicatie

Homeopathische artsen zijn geen tegenstanders van reguliere geneesmiddelen. Integendeel, het is een geluk dat er medicijnen bestaan die pijn snel kunnen verlichten. Homeopathie kan snel werken, maar zeker bij langdurig bestaande hoofdpijn duurt het vaak weken voordat de klachten duidelijk afnemen. Overigens zijn de meest gebruikte medicijnen van plantaardige oorsprong. Aspirine (acetylsalicylzuur) is een stof die in verschillende planten en bomen wordt gevonden, vooral in de wilg (salix) en in spirea (hieruit is de naam ‘aspirine’ gevormd). Opvallend is dat veel anti-hoofdpijnmiddelen zelf bij langdurig gebruik hoofdpijn kunnen veroorzaken. Dit fenomeen vormt een aanwijzing dat ook reguliere medicijnen werken volgens de homeopathische wetmatigheid, namelijk dat een stof dezelfde klacht kan genezen die hij (in een andere dosering) ook kan veroorzaken. Reguliere geneesmiddelen kunnen meestal gewoon naast homeopathische geneesmiddelen worden gebruikt.

Sleutel in het slot

Iedereen weet dat je hoofdpijn kunt krijgen door slaapgebrek, te lang studeren of te lang in de zon zitten. Maar er zijn mensen die hoofdpijn krijgen door minder vanzelfsprekende oorzaken. Zo heb ik een paar patiënten onder behandeling die steevast hoofdpijn krijgen als het weer verandert, door de verandering van luchtdruk. Een van hen kan met honderd procent zekerheid de komst van onweer voorspellen. Er wordt wel gezegd dat wetenschappelijk onderzoek geen bewijs oplevert voor een verband tussen hoofdpijn en emoties, maar ik ken verschillende mensen bij wie onderdrukte boosheid onmiddellijk hoofdpijn oplevert en anderen bij wie de hoofdpijn minder wordt als ze kunnen huilen. Seksuele ontlading is voor de meeste mensen plezierig, maar er zijn mensen bij wie een orgasme juist migraine uitlokt. Iedereen reageert anders op vergelijkbare omstandigheden. Juist deze individuele reactiepatronen zijn bepalend voor de homeopathische geneesmiddelkeuze. Alleen een geneesmiddel dat past als een sleutel in het slot kan een genezende prikkel geven en het zelfherstellende vermogen van de mens stimuleren.

Hieronder een praktijkvoorbeeld van de Utrechtse homeopathisch arts Jan Scholten.

Doorzetten en niet zeuren. Een 58-jarige vrouw maakt een afspraak wegens hoofdpijnen die al bijna twintig jaar bestaan, maar zodanig in ernst en frequentie toenemen dat ze driekwart van de tijd met hoofdpijn zit. De hoofdpijn is bonkend; ze wordt er soms gek van. Meestal zit de pijn rechts in het voorhoofd en in de rechter gezichtshelft. Die plaatsen voelen dan heet aan. Bij een aanval is ze verder juist kouwelijk, bleek en grauw en haar ogen staan dan raar. Ze geeft daarbij over, wat verlichting geeft. De hoofdpijn is erger door hitte, begint vaak ‘s ochtends rond vijf uur en kan worden verlicht door iets kouds, bijvoorbeeld door tegen een koude muur te gaan staan. Opvallend is dat de hoofdpijn minder wordt door aan de haren te trekken en door koffie. Als ze de hoofdpijn aan voelt komen, wil koffie drinken wel eens helpen.

In het algemeen is ze kouwelijk met koude handen en voeten, maar ze kan slecht tegen hitte. 's Nachts heeft ze last van opvliegers. Ze houdt van een Hollandse pot met aardappelen, vlees en groente en is dol op koffie. Van gekruid eten, lever, prei en ui houdt ze niet. De menstruatie is zeer onregelmatig, met veel bloedverlies. Voor de menstruatie is ze snel geïrriteerd. Qua karakter is ze een vlotte en vriendelijke vrouw, die open over zichzelf vertelt. Ze is vrolijk en levendig en kan hard werken. Ze is niet getrouwd, omdat ze "de ware niet ontmoet heeft", maar daar zit ze niet echt mee. Ze heeft tot twee jaar geleden voor haar ouders gezorgd. Haar moeder had reuma en kon weinig. Ze is een doorzetter. Over haar karakter vertelt ze verder dat ze snel uitvalt, maar dat ze het ook weer zo kwijt is. Ze houdt er niet van om over dingen te blijven mokken, om te blijven zeuren. Ze kan niet tegen gezeur van anderen en kan uitvallen als mensen dat wel doen. Haar moeder was ook zo; die klaagde ook niet ondanks de enorme pijn van de reuma. Ze zal ook zo lang mogelijk doorwerken ondanks de hoofdpijn.

Om het passende geneesmiddel te vinden werd rekening gehouden met de volgende individuele kenmerken:
- warmte van het gezicht tijdens de hoofdpijn
- hoofdpijn die minder wordt door koffie en door over te geven
- de grote behoefte aan koffie
- het karakter: 'kop op; doorzetten en niet zeuren'
Op grond van deze kenmerken en op grond van de ervaring werd de keuze gemaakt voor het geneesmiddel Angustura vera, gemaakt van de bast van Galipea cusparia.

Na één dosis Angustura MK was de migraine in drie maanden tijd voor negentig procent verdwenen.

Hahnemann

Grondlegger van de huidige homeopathie is de Duitse arts Samuel Hahnemann (1755-1843). Aan de behandelmethoden van die tijd stierven meer mensen dan dat ze ervan genazen. Daarom verdiende Hahnemann de kost liever met het vertalen van medische werken. In zo’n werk las hij een artikel over kinine, het middel dat in die tijd ook al gebruikt werd tegen malaria. Volgens de auteur zou het middel werkzaam zijn vanwege de bittere smaak. Hahnemann vond deze verklaring wat te simpel en besloot het middel zelf eens te proberen. Tot zijn verbazing kreeg hij na inname van een kleine hoeveelheid kinine alle verschijnselen die horen bij malaria. Toen de klachten na een aantal dagen weer verdwenen waren, besloot hij het experiment te herhalen. En weer kreeg hij malariaverschijnselen. Hiermee was in 1790 de homeopathie ontdekt: een stof die bepaalde verschijnselen kan opwekken, is in staat deze verschijnselen te genezen. Hahnemann omschreef deze wetmatigheid als volgt: Similia similibus curentur, het gelijkende zal het gelijkende genezen.

Voor namen en adressen van homeopathische artsen:
Artsenvereniging voor homeopathie (VHAN)
Postbus 223
6700 AE Wageningen
tel. 0317-426908
www.vhan.nl
www.homeopathie.nl

In de serie Alternatieve geneeswijzen kwamen in de laatste jaargangen van Hoofdzaken o.a. de volgende onderwerpen aan de orde:

Acupunctuur: april 2003 en december 2000
Caesartherapie: oktober 2000
Fysiotherapie: juli 2002 en oktober 2002
Fytotherapie: februari 2002
Gember: juli 2000
Magnesium: december 1999
Moederkruid: februari 2001
Osteopathie: oktober 2003 en december 2003
Psychofonie: juli 2002
Sint-janskruid: december 2000
Vitamine B2: januari 1999
Yoga: december 2003

Uit "Hoofdzaken", het blad van de Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatienten