Het reinigen van de bodemvondsten

Voordat ik begin met een groot overzicht te geven van het reinigen van vondsten wil ik eerst even vertellen hoe ik het zelf doe.

Natuurlijk gebruik ik lieveren geen aggresieve methoden. Dus als het om een leuke en bijzondere vondst gaat doe ik het met olijolie. Daarin een dagje laten weken, dan op laten drogen en met een zachte doek en sateprikkers de overtollige corrosie weghalen. Dat herhalen tot de munt of vondst schoon is, hetduurt lang maar je krijgt het beste resultaat. Zilveren munten leg ik meestal in een badje met heet water en een beetje citroenzuur. Dat kunnen korrels zijn (een punt van een lepeltje) of uit zo'n citroenvormig flesje, dan doe ik meestalongeveer 1 op 6 . Voor munten en vondsten waarvan je zeker weet dat ze niet bijzonder zijn zou ik de electrolyse gebruiken:

De tekening is gemaakt door Bruno Buycken de link naar zijn site met meer informatie staat onderaan. Verder heb ik nog mijn dremel die ik voor het ruwere werk gebruik. Met name middeleeuws brons wat helemaal dik is aangekoekt, wordt er nog redelijk schoon mee zonder teveel te beschadigen. Dit waren mijn tips, hieronder de methoden uit de literatuur:

De metalen koper, brons en messing zijn het moeilijkst te reinigen. Een te agressieve behandeling kan de munten onherstelbaar beschadigen. Men moet dus nog voorzichtiger te werk gaan dan bij de andere metalen. Laat een mooi egaal patina onaangetast. Vuil en oxidekorsten die aan het uiterlijk van de munt afbreuk doen, moeten wel verwijderd worden. Verschillende methoden zijn toe te passen. De tijdsduur van de behandeling is sterk afhankelijk van de hoeveelheid vuil. Probeer de methode eerst uit op een goedkoop muntje, voordat u een zeldzaam exemplaar behandelt. Het ergste vuil kan met een nagelborsteltje verwijderd worden. Reiniging in een bad van soda en glycerine Leg de munten in een bad van 10 delen natriumhydroxide/huishoudsoda, 4 delen glycerine en 100 delen gedistilleerd water. Hierdoor verdwijnt de groene aanslag van de koperen munten en worden de oxidekorsten grotendeels opgelost. Is het noodzakelijk de munten nog verder schoon te maken, bedek ze dan met een pasta bestaande uit 8 delen dierlijke lijm of gelatine, 150 delen aluminium- of zinkpoeder, 4 delen glycerine en 10 delen heet gedistilleerd water. Als deze pasta 24 uur op het metaal heeft kunnen inwerken, worden de munten in heet water ondergedompeld. Hierdoor zal de pasta geheel oplossen. Herhaling van deze behandeling zal leiden tot volledige verwijdering van alle corrosielagen, zodat men het blanke metaal overhoudt; vaak is het oppervlak dan wel erg pukkelig en geschonden. Hierna goed spoelen of beter neutraliseren (zie de algemene regels).
* Behandeling met citroenzuur.
Laat de munten 30 minuten tot 1 uur, afhankelijk van de hoeveelheid vuil, weken in een bad citroenzuur. Voor koperen munten is dit een vrij agressieve methode: stel ze dus niet te lang bloot aan het zuur. Hierna neutraliseren en drogen.
* Behandeling met azijn of azijnzuur.
Dompel de voorwerpen even onder in azijn of azijnzuur water, waaraan eventueel wat keukenzout toegevoegd kan worden. De duur van deze behandeling is afhankelijk van de hoeveelheid vuil. Na deze behandeling de munten neutraliseren en drogen.
* Behandeling met ammoniumcarbonaat.
Vlekken op koperen munten kunt u verwijderen door ze enkele minuten te laten weken in een oplossing van ammoniumcarbonaat in water. Hierna goed borstelen, spoelen en drogen. De munten kunnen eventueel ook met de oplossing ingewreven worden. Na het spoelen moeten ze even opgewreven worden met een zachte linnen doek.
* Koken in sodawater.
Vaak kan men het doel van de reiniging eenvoudig bereiken door de munten te laten koken in gedistilleerd water, waar wat huishoudsoda aan toegevoegd is.
* Behandeling met een zure vloeistof.
Vlekken op koperen munten kunnen ook verwijderd worden door ze in te wrijven met karnemelk gemengd met keukenzout; alternatieven daarvoor zijn citroensap of zuurkoolsap en tafelbier. Hierna met heet water naspoelen en met een zachte doek opwrijven.
* Inwrijven met zuurvrije vaseline
Koperstukken die slechts licht vervuild zijn, bijvoorbeeld tussen de opschriften, kunt u schoonmaken door ze met zuurvrije vaseline in te wrijven. Laat enige tijd intrekken en veeg daarna met een schoon watje de vaseline met het vuil van de munten af Hierdoor blijft er een dun vetlaagje achter, dat het koper of brons nagenoeg van de lucht afsluit en oxidatie verhindert. Gereinigd koper blijft veel langer mooi als het direct na het neutraliseren en drogen met een in petroleum gedrenkt doekje wordt ingewreven. De petroleum kan eventueel vervangen worden door zuurvrije vaseline. Koper, brons en messing moeten niet in aanraking komen met ijzer, daar dit in vochtige lucht tot het ontstaan van moeilijk te verwijderen vlekken en verkleuringen kan leiden.

**Nikkel en kopernikkel**
Veel moderne munten zijn uit nikkel of kopernikkel vervaardigd. Nikkelen en ook ijzeren munten onderscheiden zich van stukken van zilver en aluminium, doordat de eerstgenoemde magnetisch zijn. Nikkel is een erg hard metaal. Het bezit de duurzaamheid die alle edelmetalen kenmerkt. Nikkelen munten oxideren niet en worden niet donker door zwavelverbindingen: zij zijn dus zelden van een aanslag voorzien. Mocht er toch aanslag aanwezig zijn op deze munten, dan kan men deze het beste verwijderen door ze te reinigen met een in ammoniak gedrenkt watje. Hierna spoelen en drogen.

**IJzer**
IJzer is als muntmetaal niet bijster geschikt. Dit komt doordat ijzer buitengewoon snel oxideert, wat zich uit in roest. Roest op ijzeren munten echter vormt in tegenstelling tot zinkroest geen beschermende laag. IJzer is dan ook vooral gebruikt voor het vervaardigen van noodmunten. Er zijn verschillende methoden om ijzeren munten te reinigen.
* Behandeling met petroleum.
Leg de munten in een petroleum-bad en wrijf ze na enkele uren met een watje of een doekje schoon. Dit is echter geen aangename methode vanwege de geur van de petroleum.
* Behandeling met een zuur.
Leg de munten in een bad citroenzuur of fosforzuur. Nadat aanslag en roest verwijderd zijn de munten neutraliseren en drogen.

**Zink**
Net als ijzeren munten oxideren ook zinken munten buitengewoon snel. Het oorspronkelijke, zilverachtige uiterlijk wordt dan grauw en grijs. In tegenstelling tot de oxidatie bij ijzeren munten beschermt de oxidatie bij zinken stukken het voorwerp voor verdere aantasting. Zink is niet magnetisch. Zoiets als 'zinkpest' bestaat niet, er is slechts 'tinpest'. De witte aanslag op de munten is dus geen ziekte, maar slechts oxidatie. Daardoor ontstaan zinkroest, zinksulfide of zinkcarbonaat. De beste en gemakkelijkste methode om de grijs-witte zinkoxidatie te verwijderen is een behandeling met citroenzuur. Leg de munten 10 à 20 minuten in het zuur. De munten moeten gedurende deze tijd wel enige malen omgedraaid worden. Hierna weer neutraliseren, borstelen en drogen. Het is aan te bevelen de munten na deze behandeling in te vetten met vaseline of een andere vettige substantie, omdat anders weer snel verkleuringen optreden.
Chemicaliën.
* ammoniak.
oplossing: 1 deel ammoniak (in een concentratie van 25 procent) op 2 delen gedistilleerd water.
* ammoniumcarbonaat.
oplossing: 1 deel ammoniumcarbonaat op 4 delen gedistilleerd water.
* azijnzuur.
oplossing: 1 deel azijnzuur (in een concentratie van 80 procent) op 15 delen gedistilleerd water.
* citroenzuur.
oplossing: 1 deel citroenzuurkorrels op 4 delen gedistilleerd water. Bij gebruik van citroenzuur ter behandeling van koperen, ijzeren of zinken munten niet meer dan 150 gram op een liter gedistilleerd water gebruiken, dat wil dus zeggen 1 deel citroenzuurkorrels op 7 delen gedistilleerd water.
* fosforzuur.
oplossing: 1 deel fosforzuur op 7 delen gedistilleerd water; 7 gram gelatine per liter zure oplossing toevoegen.
* huishoudsoda/natriumcarbonaat.
oplossing: 1 deel huishoudsoda op 4 delen gedistilleerd water
* natronloog.
oplossing: 1 deel natriumhydroxide/huishoudsoda op 10 delen gedistilleerd water.

Back