Dwarsdenker 6.
Magie
Halverwege de openbaring van
de geheimen van de heilige berg weigert de computer elke verdere dienst.
Wat Pak Miden ook probeert, de muis zit vastgeplakt op het scherm en geen
enkele toets kan nog leven op het beeld brengen. De Dayak op leeftijd,
die moeiteloos twee werelden bijeenbrengt, schuifelt door het halfduister
naar het achterste verblijf van het huisje waar regenwater in tonnen is
opgeslagen en waar het voedsel bewaard wordt.
Hij vult een kom met rauwe rijst
en loopt de tuin in. In het licht van de maan strooit hij rijst over de
aarde. Hij roept de geesten aan van de voorouders die zijn computer hebben
stilgelegd omdat de verhalen en rituelen niet aan buitenstaanders verteld
mogen worden.
Met een monotone stem en hypnotiserende
herhalingen legt hij de verontruste voorouders uit dat hij geen kwade bedoelingen
heeft, maar dat het tijd is om de geheimen te delen met anderen. Wanneer
de wereld weet heeft van de Dayaks en hun leven in het regenwoud van Kalimantan,
zal het de houtkapbedrijven en de corrupte overheden meer moeite kosten
om hen hun land af te nemen.
Het hiernamaals laat zich overtuigen.
Pak Miden hurkt weer achter de computer en de woorden die hij intikt verschijnen
keurig op het scherm. De tanige bosbewoner lacht om mijn verbazing. ,,De
computer is een soort vereenvoudigd menselijk brein, het kost de geesten
geen enkele moeite om er bezit van te nemen.'' Niets nieuws onder de zon
dus.
Pak Miden is een belangrijk
man. Hij is als sjamaan degene die de contacten met de geestenwereld onderhoudt
en als adat-chief recht spreekt in acht kampongs. Vorig jaar werd het dorp
met de beschaving verbonden door een dunne elektriciteitskabel die zich
van boom tot boom naar de eerste huizen slingert.
Het Instituut voor Dayakology
(IDRD), een non gouvernementele organisatie gerund door Dayaks, dat zich
inzet voor de belangen van de inheemse bewoners van Borneo, bezorgde de
sjamaan een computer.
Ook het IDRD gebruikt moderne
technologie om de duizenden jaren oude cultuur te laten overleven. De fondsen
komen van buitenlandse organisaties als de Novib en hun website (http://www.gn.apc.org/Dayakology/)
vindt onderdak op de server van Greennet in Londen, buiten het bereik van
de Indonesische geheime dienst. Behalve een naslagwerk over tradities en
gebruiken is de website vooral een ongecensureerde spreekbuis naar de rest
van de wereld.
Tot voor enkele jaren leefden
de Dayaks in harmonie met het woud. Rijst en groente werden verbouwd op
steeds wisselende percelen in de jungle die na enkele jaren werden verlaten
zodat het bos beschutting en voedingsstoffen terug kon brengen. Het bos
zorgde verder voor wild, vruchten en rubber.
Maar het oudste tropisch regenwoud
ter wereld wordt in een angstaanjagend tempo gekapt om plaats te maken
voor palmolie- en houtpulpplantages van grote bedrijven die onder een hoedje
spelen met corrupte overheden. De Dayaks wordt onder bedreiging hun land
afgepakt en ze moeten als arbeider voor minder dan een gulden per dag aan
het werk op de plantages die de eigenaren en aandeelhouders onder leiding
van 'multiplex-minister' Bob Hassan honderden miljoenen opleveren.
Tientallen dorpen zijn al verdwenen
van de tweehonderd vijftigduizend hectares die de plantages nu beslaan
en voor de komende jaren staat 3,2 miljoen hectare op het programma om
te worden 'ontwikkeld'.
De regering in Jakarta heeft
de afgelopen jaren ook miljoenen mensen van de dichtbevolkte eilanden als
Java en Madura in het kader van de 'transmigratieprojecten' over geplaatst
naar Kalimantan. De Dayaks hebben geen moeite met Javanen, Sumatranen,
Buginezen en Chinezen, maar met de Madurezen is het in de laatste vijftien
jaar verschillende keren tot gewapende conflicten gekomen. De cultuur van
de Madurezen, die hard werken in de bedrijven om zich een welvarend materieel
bestaan te kunnen veroorloven, staat haaks op de levenswijze van de Dayaks.
Ze zijn daarmee symbool van de 'vooruitgang' die de Dayaks bedreigt.
Na een aanslag op enkele Dayak-jongeren
door met messen gewapende Madurezen, begin vorig jaar, verzamelden zich
in zeer korte tijd tienduizenden Dayaks uit kampongs verspreid over een
gebied groter dan Nederland om wraak te nemen op de Madurese gemeenschap.
Uiteindelijk zouden de gevechten
en plunderingen, die maanden duurden, meer dan vijfhonderd doden (voornamenlijk
Madurezen) kosten en werden duizenden huizen in de as gelegd.
In een rapport van de Human Right
Watch Asia spreekt een onderzoeker het vermoeden uit dat een derde partij
(de regerende Golkar-partij) het conflict heeft aangezwengeld om zo de
militaire onderdrukking te rechtvaardigen. Hoe was het anders mogelijk
dat Dayaks honderden kilometers verderop in de ondoordringbare jungle zo
snel van de aanslag op de hoogte waren?
Pak Miden grijnst over zoveel
domheid. ,,Daarvoor hebben wij geen telefoon of Internet nodig. Magie werkt
nog steeds veel sneller dan moderne technologie.''
Zoals gezegd, Pak Miden heeft
geen moeite om twee werelden samen te brengen.
|