Panikerende beleggers en sombere ondernemers verdringen elkaar op de voorpagina's. Baan kreeg het deksel op de neus in de States en is van beurslieveling veranderd in de gebeten hond. ING verwacht vijftien procent minder winstgroei en ziet prompt de koersen dalen met meer dan vijftig procent. VNO/NCW meldt dat het middenbedrijf aan pessimisme ten prooi valt en als toetje komt Gartner met de zoveelste onheilstijding over het millenniumprobleem.
Maar volgens Jan Donkers van het Centraal Plan Bureau ‘draait de economie als een tierelier'. De it-distributeurs houden het hoofd koel. ,,Laten we elkaar geen crisis aanpraten die er niet is.'‘ 
 
 

                                        Ondernemers blijven nuchter
 
 

door Peter Lievense

De nuchtere kijk van de distributeurs is bij de beleggers ver te zoeken. Nadat enkele banken en multinationals waarschuwden dat de groei van de winst wel eens lager zou kunnen uitvallen dan verwacht, smeten ze en masse hun aandelen in de verkoop. De paniek heeft er inmiddels voor gezorgd dat de verzamelde speculanten 250 miljard gulden aan koerswinsten hebben verloren.
Dat klinkt alsof het einde der tijden nabij is, maar gelukkig hoeft dit schimmenspel niet al te veel invloed te hebben op de economische werkelijkheid. Hoofd van de afdeling Conjunctuur bij het Centraal Plan Bureau, Jan Donkers, wijst op de veelbesproken beurskrach van 1987. ,,Uiteindelijk bleek dat de economie zich goed was blijven ontwikkelen. Ook al omdat de Duitse eenwording invloed had op de bestedingen. Ik denk dat de koersdaling ook nu niet veel invloed zal hebben op de consumptie. De mensen die aandelen bezitten zijn daarvan meestal niet afhankelijk voor hun bestedingen.'‘
De koerscrash lijkt vooral een correctie van eerder grenzeloos optimisme. Begin dit jaar was het niet ongewoon dat een verwachte winststijging van dertig procent leidde tot een koersexplosie van meer dan honderd procent. ,,Het lijkt erop dat de beurs overdrijft. Natuurlijk zijn die bedrijven nu niet ineens zoveel minder waard geworden als de koersdaling suggereert.'‘
Donders wil van geen crisis horen. ,,In Nederland gaat de economie als een tierelier. We komen dit jaar uit op een groei van vier procent, dat is zeer hoog. Ik denk dat we nu op de top zitten van een conjunctuurgolf. Daarna volgt een afkoeling. Wij voorzien voor volgend jaar een groei van drie procent. Dat zou iets lager kunnen uitvallen wanneer de buitenlandse ontwikkelingen tegenvallen en de beurs nog verder naar beneden gaat. Laten we het houden op een iets minder onstuimige groei. Maar van recessie is geen sprake.'‘ 
Ook Rabobank-directielid W.M. van den Goorbergh liet eerder weten te vertrouwen op een doorgroeiende economie in de geïndustrialiseerde wereld. Ondanks de problemen in Azië en Rusland, en de verwachte tegenvallers in Zuid-Amerika, denkt de Rabo-topman dat door de lage rente, de lage inflatie en de komst van Euro de groei in Europa volgend jaar hooguit een procent lager uit zal vallen.

Zoals de beurs-thriller al duidelijk maakt, is het crisis-spook eerder voer voor psychologen dan voor economen. Half oktober publiceerde de Stichting TrendMeter, een initiatief van onder andere VNO-NCW en Van Lanschot Bankiers, de uitkomst van een periodiek onderzoek onder algemeen directeuren van vierhonderd bedrijven met tussen de twintig en vijfhonderd werknemers. De teneur is somber; 39 procent van de ondernemers verwacht een verslechtering van de economische situatie in het komend jaar.
Vreemd genoeg gelooft bijna zeventig procent van diezelfde ondernemers dat de omzet van het eigen bedrijf toe zal nemen. Ruim veertig procent verwacht een groei van de totale winst in de komende twaalf maanden. Het percentage ondernemingen dat een winstdaling aan ziet komen is zelfs gedaald van twaalf bij het vorige onderzoek in mei, naar acht procent nu.
Roel Smit, die namens VNO-NCW aan het onderzoek meewerkte, geeft toe dat het ook een kwestie is van interpretatie. ,,Het glas is half vol of half leeg. Maar dat neemt niet weg dat na een periode van twee jaar groot optimisme er nu een breuk is. Over de mate waarin, kun je van mening verschillen. Je kunt niet zeggen dat de wereldcrisis over Nederland rolt, maar het is wel minder. Minder van meer.'‘
Het lijkt erop dat de prognoses van de ondernemers niet direct op de dagelijkse praktijk binnen het eigen bedrijf zijn gebaseerd. Toch spelen de verwachtingen wel degelijk een rol, volgens Smit. ,,Die verwachtingen zijn de ene keer rationeel en de andere keer enkel gebaseerd op wat ze in de krant lezen. Maar de ervaring leert dat het geen irreële verwachtingen zijn. Het lijkt misschien een self-fulfilling prophecy, maar wanneer de bedrijven verwachten dat het minder gaat, gaan ze ook minder investeren. Het effect van deze psychologie is niet in de prognoses van het Centraal Plan Bureau verwerkt.'‘
Volgens TrendMeter geeft 39 procent aan het komend jaar meer te gaan investeren, tegen vijftig procent in mei. Het percentage dat minder denkt uit te geven steeg van negen naar achttien. Betekent dat niet dat per saldo dat de uitgaven gewoon blijven toenemen?  Smit interpreteert. ,,Het is een juiste conclusie dat er een groei zal zijn van investeringen, maar de groei zal minder zijn dan men vier maanden geleden verwachtte.'‘

Aangezien in Amerika alles groter is, komen klappen daar ook harder aan. De Veluwse software-producent Baan kan daar over mee praten. Onzeker geworden door de financiële onrust hielden de Amerikaanse bedrijven het afgelopen kwartaal de hand op de knip, met als gevolg dat Baan in de rode cijfers terecht kwam.
Financieel directeur Klaas Wagenaar meldde in de Volkskrant dat de recessie er volgens hem nu echt aan kwam. 

Hoofd marketing Johan van Kooten van Best'Ware zucht gelaten. ,,Als dat het toekomstbeeld is, moeten wij daar rekening mee houden, dat zal ongetwijfeld een weerslag hebben op de afzet. Maar eerlijk gezegd merken wij voorlopig niks van een economische terugslag. Elk jaar is een topjaar, ook dit jaar. Zowel de omzet als de winst stijgen gestaag. We lezen natuurlijk wel met argusogen de kranten. Want als men de plas gaat ophouden, krijgen wij problemen.'‘
Van Kooten kan zich voorstellen waar het eerst op bezuinigd zou worden. ,,Hardware is natuurlijk het meest kapitaalintensief. Ik denk dat een bedrijf in dat geval pc's die aan het eind van hun economische levenscyclus zijn nog maar even laten doordraaien.'‘
Ook general manager Edu van Deursen van Azlan Network Distribution merkt nog weinig van de economische perikelen. Al ziet hij wel tekenen in de markt. ,,De problemen spitsten zich toe op de financiële bedrijven. De bankwereld maakt pas op de plaats. De resellers die aan grote financiële instellingen leveren zetten iets minder weg. Maar niet in die mate dat we elkaar een recessie aan moeten praten.'‘
René Oskam, marketing director bij Computer 2000, heeft alle vertrouwen in de nabije toekomst. ,,Wij merken niets van een eventuele teruggang. Onze groei zet zich gewoon door. We zijn juist volop bezig met expansie. Wanneer er minder geïnvesteerd zou worden, zetten wij iets minder om. Maar dat wordt ondervangen door taken over te nemen van zowel resellers als leveranciers. Dealers kunnen kosten besparen wanneer ze zich op hun core-competence richten en bijvoorbeeld het installeren van software en configuratie aan ons over laten. We willen hen ook de opslag en levering uit handen nemen. Daarnaast gaan we assembleren volgens het build-to-orderprincipe. Onze vestigingen in de andere landen doen dat al voor HP en IBM. Wij gaan voorlopig witte pc's in elkaar zetten. Door die nieuwe activiteiten kunnen wij wel een stootje hebben. De distributieschakel is het minst kwetsbaar.
Wanneer en fabrikant de plank misslaat, richten wij ons op een ander.'‘

Gartner-analist Peter Sondergaard denkt dat de internationale crisis wel invloed zal hebben op de it-branche, maar hij weet niet op welke manier. ,,Door de enorme invloed van het millennium-probleem is dat moeilijk in te schatten. Veel bedrijven moeten hun it-budget juist opschroeven vanwege het jaar 2000. Anderzijds is het denkbaar dat grote banken die dit probleem al redelijk onder controle hebben, besluiten om bijvoorbeeld hun halfjaarlijkse upgrade van het klantenservice-center en de integratie van de website uit te stellen. Maar misschien zijn er ook bedrijven die ontdekken dat ze door alle millennium-besognes achterlopen met noodzakelijke investeringen.'‘
De analisten van Gartner mogen dan twijfelen over de invloed van de financiële crisis, over het millennium-probleem hebben ze een uitgesproken mening.   
In een recent rapport voorspelt het marktonderzoeksbureau dat wereldwijd volgend jaar 44 procent van alle it-budgetten aan het voorkomen van een jaar 2000 ravage wordt besteed. Aangezien de it-uitgaven volgens de glazen bol niet zullen stijgen, blijft er minder over voor reguliere investeringen.
Sondergaard legt uit. ,,Het grootste deel van die 44 procent zal opgaan aan personele kosten. Wanneer je dus pc's en servers verkoopt, moet je rekening houden met een forse terugloop. De fabrikanten denken dat ze in het eerste half jaar nog wel hardware zullen verkopen, maar dat dat in de tweede helft vrijwel stil zal vallen. Vooral de kleinere bedrijven en lokale overheden hebben hun zaakjes nog niet op orde. Zij zullen medio volgend jaar besluiten dat het niet de tijd is om nieuwe systemen in huis te halen, maar dat ze zich moeten concentreren op wat ze hebben om te voorkomen dat het op de eerste januari misloopt.'‘
Distributeurs en resellers moeten zich hierop voorbereiden, denkt Sondergaard. ,,Zij moeten een profiel maken van hun klanten en hun producten en services aanpassen. De eindgebruiker zal zich afvragen of het nodig is om op Windows 98 over te stappen of zijn Office-pakketten te upgraden. Niet dus. Moet hij zijn servers vervangen? Misschien, wanneer dat nodig is om millennium-proof te worden. Het kanaal moet zich daar pro-actief op instellen.'‘

Computer 2000 marketing director Oskam heeft zo zijn twijfels bij het Gartner-rapport. ,,Ik kan me deze cijfers niet voorstellen. Voorlopig levert het millennium-probleem ons juist meer omzet op. Wij verkopen veel software die files en programmatuur scant. Andere rapporten stellen juist dat er investeringen nodig zijn in bijvoorbeeld pc's met millennium-proof bios. Het geeft dus vooral een verschuiving in de aanschaf.'‘
Van Deursen ziet bij Azlan de laatste weken een toename in de investeringen die te maken hebben met het jaar 2000. ,,Mensen willen eerst onderzoeken of er überhaupt een probleem is binnen hun bedrijf. Daar worden mensen voor ingehuurd, ook van Azlan. Daarna willen ze garanties. Het heeft een half jaar geduurd voordat de leveranciers die konden geven. Nu we die voor tachtig procent kunnen geven, wordt er geïnvesteerd.'‘
Van Deursen verwacht dat het millennium-probleem voor een afvlakking van de markt zorgt. ,,De vraag naar bijvoorbeeld file-servers en pc's zal achterblijven. Men zal prioriteiten stellen. Ik denk dat de markt voor management-oplossingen zal groeien, om security- en Internetproblemen het hoofd te kunnen bieden met zo min mogelijk mensen. Die producten als Unicenter zijn prijzig en bieden een behoorlijke marge. En mocht de afzet van producten afnemen dan zijn wij altijd nog sterk in dienstverlening en opleidingen. Wij hebben gezien dat het verstandig is om drie takken van sport onder een dak te hebben. De jus op het eten komt zowiezo al uit de diensten en opleidingen.'‘
Het moge duidelijk zijn, bij Azlan vallen ze niet onder die 39 procent pessimistische ondernemers.