Uut `t dertiende nummer, winter 2002
in ’t dialect van Oôskappel (Walcheren)
Jan Zwemer
Misschien
èn je d’r ook a van g’ore: de erkennienge van ‘t Zeêuws as streektaele volgens
‘t Europees Handvest van Streektalen en Talen van Minderheden, oor bedreigd.
Deur een stel Zeêuwen die at er nie vò voele omdat ze zelf geên Zeêuws praote?
Belneênt. Deur een pietepeuterig-precieze ambtenaer die as ‘t Zeêuws gewoge eit
en te licht bevonde? Ook a nie. ‘t Zeêuws is patent in orde gebleke. Neê, deur
de Nederlandse Taalunie. Een organisatie die opkomt vò ‘t belang van ‘t
Nederlands - mae dus nie vò ‘t belang van dialecten.
‘Ier
achteran is de brieve afgedrukt die as de Nederlandse Taalunie ongeveer een
jaer terug opstierde naè de Provincie Zeêland mee de motivatie van ulder ‘neê’.
Op die
brieve è ik - ook zòwat een jaer gelee - as lid van de Commissie vò
Dialectbevorderieng mien commentaar gegee. In een soort notaatje (in ‘t
Nederlands) bestemd vò de provincieambtenaeren die d’r eige mee de erkennienge
van ‘t Zeêuws bezig ‘ouwe. Op 21 november flee jaer è ‘k dat an ulder gegee.
Dat commentaar van mien is ‘ier ook afgedrukt.
Mae ‘k wou
d’r nog ‘s even dieper op ingae. Op dien brief.
Want wat as
de Nederlandse Taalunie ‘ier feitelijk laet mèrke, da’s noe net ‘t zelfde as
die raore gedachtekroenkel die ajje bie zòvee mènsen ‘oort as ‘t gaet om de
erkennienge van ‘t Zeêuws. Ik bedoele ‘t misverstand dat dat een claim zou weze
dat ‘t Zeêuws een taal is.
Daè gaet ‘t
glad nie om. ‘t Gaet erom dat ‘t Zeêuws erkend ‘oort as strééktael. Nog
preciezer gezeid: ‘t Zeêuws vaalt in de tèrmen van ‘t Europees Handvest van
Streektalen en Talen van Minderheden. Da bin tweê verschillende diengen:
streektaelen en taelen van minder’eden.
Noe moe je
dien brief van de Taalunie nog ‘s leze: dat onderscheid ‘oor glad nie gemaekt.
‘t Zeêuws is inderdaad geên taele van een minder’eid zòas ‘t Bretons en ‘t
Catalaans. Maer een streektaele is ‘t wè en wat ‘t belangriekste is: ‘t bewies
daèvan ‘oor geleverd as de definities van dat Handvest op ‘t Zeêuws toegepast
‘oore. Dan slaen aolle klokjes en metertjes uut: de Zeêuwse streektaele voldoe
gewoon an de criteria.
De Taalunie
erkent eigenlijk alleên een ‘Europees Handvest van Talen van Minderheden’ en
meer nie. Da’s noe jammer, want zò’n Handvest bestae nie. De strééktaelen ‘ore
net zò wèl bie ‘t Handvest as de minder’eidstaelen....
De mènsen
van de Taalunie probere dus iets wat as nie kan: een onbestaend Handvest
toepasse en dien onzin probere ze ook nog ‘s an een ander wies te maeken.
Om dien
eigenaordigen draoi een bitje weg te poessen, gebruke de Taalunie-lieërs een
‘oop mooie woorden daè as nie vee van klopt (kiek bievobbeld mae naè die
notitie van mien). ‘t Provinciale Rapport mee de anvraege vò de erkennienge, da
gesteund ‘oort deur een wetenschappelijke adviesgroep, ‘oor simpeltjes an de
kant geschove. Dat komt deur die zògenaemde eige definitie van ‘taal’ deur de
Taalunie. Dat de criteria van ‘t Europees Handvest ánders bin, daèr oor je nie
over. Neê, vanzelfs nie.
D’r moet
dus nog meer gedraoid ‘oore. Bovenan de tweêde bladzie van de brieve van de
Taalunie ‘oort er gezeid dat er uut ‘wetenschappelijke literatuur, zowel de
diachrone als de synchrone, en in het maatschappelijk discours als geheel’
bliekt dat ‘t Zeêuws een variëteit (dus een afgeleide) van ‘t Nederlands is.
Nou, daè
kunne de doctoren en professoren van de Wetenschappelijke Adviesgroep vò de
erkennienge van ‘t Zeêuws ‘t mee doee: da bin taaelkundige die at ulder
literatuur nie kenne. Geloof jie dat? Ikke nie.
Trouwens,
waerom staet er: zowel diachroon als synchroon? Moet de Taalunie soms
verouwerde literatuur d’r bie ‘aele om een bitje van z’n geliek te ‘aelen?
En wat
dochte julder van die woorden die as daènae komme: ‘in het maatschappelijk
discours als geheel’? Daè laet de Taalunie volgens mien nog een keer in z’n
kaorten kieke. Misschien leit daer ook wè ‘t pitje van ‘eêl de kwestie. De
Taalunie gae dus feitelijk uut van ‘t ‘maatschappelijk discours’, van wat as je
zò lienks en rechts in de saemenlevienge ‘oort. Oftewel: van ‘t Zeêuws as
historische streektaele ‘oor je nie vee, dus... za ‘t ook wè geên historische
streektaele weze.
Da’s straf!
Moe je dan vee van je neuze maeke om gegloofd te ‘oren? Dat lieken in elk geval
wè de riddenantie van de mènsen van de Taalunie. ‘t Maatschappelijk discours,
zei mae de mênienge-van-’t-moment - dae draoit ‘t om bie ulder. Echt modern.
Aolles wat ajje roept, ‘oor gegloofd en wetenschap ei afgedae - zeker
historische argumenten die doen nie mì mee.
Ik wènse de
Nederlandse Taalunie vee geluk mee z’n draoierieën.
En dat ze
d’r eige mee d’r eige zaken bemoeie.
in
’t dialect van Zierikzeê (Schouwen):
ouwe beer
Maartje
Stuut
de kaemer
wae
de kinders praette
is kil en stil;
verlaete
in ‘t raemkezien
-kael en verslete-
een ouwe beer;
vergete
gin ‘ard gelach,
gepraet, gegil,
meziek of dans;
‘t is stil
en nooit komt er
mì rommel bie;
de chaos
is verbie
den ouwen beer
- mit z’n kaele snuut-
kiek droevig
vô z’n uut
zò pienlijk
stil
gin klok die tikt
‘t gaepend gat
verstikt
in ’t dialect van Souburg (Walcheren):
Marco
Evenhuis
Een paer
maenden vromme kwam Siemon Reker op ‘t symposium Taal of Tongval op de proppen
mee de deu ‘um opgestelde en ingediende Motie
van tolerantie en attentie. Die
motie oor gesteund deu organisaties as de Stichting nederlandse Dialecten. Oôk
Stichting Zuudwest 7 en de redactie van ‘t blad Noe steune de oproep van Reker
an de over’eid om ‘s serieus te kieken naè wat a dien over’eid noe feitlijk wil
mee streektaelen en dialecten. An den êne kant ore streektaelen deu de over’eid
officieel erkend, maer an de aore kant verdwiene d’r meugelijkeden om die
taelen en taelvarianten te onderzoeken of verder te ondersteunen. Zò is t’r in
de dialectologie a vee werkgelegeneid verdwene en naebie aolle structurele
steun vaolt langzaemerand weg.
A je ‘t mee
de motie seêns bin, dus as jie d’r vo bin at er meer structurele en naedrukkelijke
steun van overheidswege an aolle dialecten en streektaelen op ‘t Nederlandse
taelgebied komt, dan kan je een briefje of een mailtje doee an de redactie van
Noe (Ritthemsestraete 14, 4388 JR Oôst-Souburg; noe@zeelandnet.nl). Ons stiere julder reacties
dan wì deu as steunbetuiging vo Siemon Reker en de Stichting Nederlandse
Dialecten. Me rekene op julder steun.
Motie van Tolerantie en attentie Uitgaande
van de fundamentele gelijkwaardigheid van talen en dialecten; in aansluiting
aan het Multiculturele Manifest 20001; onverminderd de werking van
het Handvest voor regionale talen of talen van minderheden2 en met
een expliciete erkenning van de rol van het Standaardnederlands (en in
Fryslân van het Fries), roepen deelnemers aan het symposium Taal of Tongval
(Amsterdam d.d. 12 juni 2001) en andere ondertekenaars alle overheden (zowel
de landelijke, provinciale als gemeentelijke), alle betrokken instellingen en
alle sprekers in het Nederlandse taalgebied op tot VOLLEDIGE MAATSCHAPPELIJKE
ACCEPTATIE van en UITDRUKKELIJKER STEUN aan de van oudsher in dat gebied
gesproken variëteiten dan thans het geval is. Die steun
betreft zowel de algemeen-maatschappelijke, onderwijskundige en culturele
facetten van de problematiek als het wetenschappelijke onderzoek terzake. Deze
oproep richt zich in de eerste plaats tot de centrale overheden van Nederland
en België en heeft betrekking op alle autochtone taalvariëteiten in het
Nederlandse taalgebied, om het even welke status zij tot dusver wettelijk
bezitten. Siemon
Reker adhesiebetuigers
: Prof. dr.
J. Taeldeman (Universiteit Gent) Prof. dr.
G. J. de Haan (RU Groningen) Prof. dr.
H. Niebaum (RU Groningen) bestuursleden
van de Stichting Nederlandse Dialecten 1)
Neder-L art. 0006.02 2) De integrale tekst van het Handvest nr. 148 en het van het bijhorende Explanatory Report is (in html en Word) aflaadbaar op de volgende website van de Raad van Europa: http://conventions.coe.int/ |
in ’t dialect van Axel:
Piet de
Blaeij
Display
(vunster van een rekenmasien)
De klas
wèrkt an een toets, zit diep gebogen,
verzoenken
in wa stof, die a eigen keuze was.
Ze ziet noe
‘t uterste beginsel onder ôgen:
de taol van
rekenen komt ooit een keêr van pas.
Een blik
zwèrft rond: ‘Waor komt mien ‘ulp vandaon?’
De blik
weêr op ‘t display, getik op rekenapparaoten.
‘Et goeie
antwoord moe noe eindelieng gaon ontstaon,
want ênen
bluven ênen, oek a bin ‘et dan kwaodraoten.
De sommen
bin dezèlfde voor alle kandidaoten,
‘et
rekenen-zèlf verschilt voô eigenlijk iedereên:
wèrk en
taolènt verdeêlt ze in ongelieke maoten.
Ontworsteld
an de toetscocon vliegt iedereên nao buten.
De klasse
is leeg, ik kieken rond m’n ‘een.
De som is
af, beslogen bin de ruten.