Uut de PZC van den 16en fibrewaori 2000

Zeeuws naar officiële erkenning

 

door Marco Evenhuis

 

 

Als alles naar verwachting verloopt, wordt het Zeeuws nog dit jaar als taal erkend. Een belangrijke gebeurtenis voor de streektaal, maar lang niet zo ingrijpend als sommigen wel denken. Zeeland krijgt geen tweetalige plaatsnaamborden, op Zeeuwse scholen kunnen geen lessen Zeeuws gevolgd te worden en mensen die geen Zeeuws dialect machtig zijn hoeven niet bang te zijn dat ze op taalcursus moeten. Erkenning van het Zeeuws is slechts formeel. De bedoeling is de Zeeuwse dialecten zo wat meer weerbaarheid ten opzichte van het Nederlands, te bieden.

Volgens Conny Boersma, beleidsmedewerker Cultuur van de provincie Zeeland, past erkenning prima in het bewustwordingsproces dat enkele jaren geleden in gang gezet is: ‘De streektaal wordt in steeds bredere kring geaccepteerd als onderdeel van het culturele erfgoed van Zeeland. Erkenning kan een positieve bijdrage leveren aan de bewustwording dat het Zeeuws het waard is om te behouden’.

 

Eind 1997 kwam er een verzoek van een Zeeuwse streektaalorganisatie aan Gedeputeerde Staten van Zeeland om eens serieus te kijken naar de mogelijkheden van het Zeeuws om net als het Fries, Limburgs en het Nedersaksisch erkend te worden. Dat zou moeten gebeuren volgens het Europees Handvest voor Streek- en Minderheidstalen. Daarin onderstreept de Europese Unie het belang van culturele diversiteit als een belangrijk kenmerk van de landen van de Europese Unie. Daarom biedt de EU in de vorm van het genoemde handvest haar lidstaten de mogelijkheid regionale talen en talen van minderheden te erkennen. Nederland ondertekende het handvest en inmiddels zijn drie streektalen (Fries, Nedersaksisch en Limburgs) en een minderheidstaal (Nederlandse gebarentaal) erkend.

De erkenning van het Zeeuws wordt voorbereid door een werkgroep van vijf personen. Conny Boersma heeft namens de provincie zitting genomen om een en ander ambtelijk te begeleiden. ’Een commissie voor dialectbevordering, een groep van 28 mensen die door de provincie zijn benoemd, heeft uit haar midden vier mensen gekozen die de tijd en de capaciteit hadden om aan de slag te gaan. Ik ben daar namens de provincie aan toegevoegd’.

Inmiddels heeft die werkgroep, die werkt onder auspiciën van de provincie, een haalbaarheidsstudie afgerond. ’Die studie maakt duidelijk dat het Zeeuws inderdaad voor erkenning in aanmerking komt en dat het verstandig zou zijn voor het vervolgtraject een beroep te doen op wetenschappers’, weet Boersma.

GS hebben inmiddels positief geadviseerd over het vervolgtraject. Indien de statencommissie Welzijn volgende week besluit dat advies over te nemen, zullen een aantal wetenschappers worden benaderd om de verzamelde gegevens te bestuderen, corrigeren en waar nodig aan te vullen met attesten. De uiteindelijke erkenningsaanvraag zal worden aangeboden aan de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken. Die beoordeelt het rapport en zal op grond van zijn bevindingen besluiten het Zeeuws al dan niet als erkende streektaal in Brussel aan te melden.

 

Consulent

Conny Boersma ziet erkenning van het Zeeuws als een logische stap na de toegenomen aandacht voor de Zeeuwse dialecten de afgelopen jaren. Een volgende stap is de komst van een provinciale streektaalconsulent, die projecten moet opstarten en begeleiden en ook op het gebied van dialectonderzoek zijn mannetje moet kunnen staan. Boersma: ’Wat voor ons ook belangrijk is, is dat die consulent mensen kan helpen met het opstarten van projecten. Hij heeft straks een goed beeld waar wel en waar geen behoefte aan is. Hij kan mensen ook helpen met bijvoorbeeld subsidie-aanvragen’.

De streektaalconsulent komt er mogelijk nog dit jaar en zal in dienst komen van de Stichting Cultureel Erfgoed i/o. Die stichting richt zich op (amateur-)historici, de archeologische wereld, musea en streektaalorganisaties. Op die manier wordt de versnippering van middelen tegengegaan en komen kleinere organisaties veel sterker te staan.

Ondertussen wordt er hard gewerkt aan de erkenning van het Zeeuws. Het zal niet lang meer duren voor er een brede discussie over het nut ervan zal ontstaan, zeker niet na de recente publicaties in De Telegraaf en NRC. En de uitkomst van die discussie staat of valt met de mate waarin mensen geïnformeerd zijn over het onderwerp. Ook op dat gebied is er dus nogal wat werk te verzetten. Boersma beseft dat veel mensen nog altijd een verkeerd beeld hebben van erkenning: ‘Er wordt nogal eens gedacht dat het Zeeuws dan ineens in allerlei situaties verplicht zou worden. Dat is natuurlijk niet het geval. Je hoeft geen Zeeuws te kunnen of te leren om het als waardevol onderdeel van de Zeeuwse cultuur te kunnen appreciëren. Als je hoogaarzen een belangrijk stuk Zeeuws maritiem erfgoed vindt, wil dat toch ook niet zeggen dat je ze zelf gelijk moet leren bouwen?’.

 

 

 

 

Misverstanden in verband met erkenning van ‘t Zeeuws

 

1. Taal, streektaal en dialect zijn begrippen die in verband met de erkenning wat anders gehanteerd worden dan in het normale spraakgebruik. Als het Zeeuws straks als (streek-)taal erkend wordt, wil dat niet zeggen dat het dezelfde status als een ‘echte’ cultuurtaal (zoals het Nederlands) krijgt. Het wil slechts zeggen dat het Zeeuws een taalvariant is, die het volgens de overheid waard is beschermd te worden.

2. Erkenning van ‘het Zeeuws’ betekent geen erkenning van één (kunstmatige) Zeeuwse standaardtaal. Alle Zeeuwse dialecten vallen onder de erkenning. Zeeuws is in dit verband dus niet meer dan een verzamelnaam voor de Zeeuwse dialecten.

3. Erkenning betekent niet dat het Zeeuws aan Zeeuwen opgedrongen gaat worden; iedereen blijft natuurlijk vrij om voor zichzelf te bepalen wat hij of zij in een bepaalde situatie wenst te spreken. Erkenning van het Zeeuws betekent dus ook op geen enkele manier een aantasting van de positie van het Nederlands.

4. Erkenning betekent ook geen overdreven aandacht voor dialect op school of in de regionale media. De aandacht voor het Zeeuws zal wel toenemen, maar het aantal sprekers van het Zeeuws zal door erkenning niet of nauwelijks beïnvloed worden.

5. Erkenning betekent niet dat elke Zeeuw straks een Zeeuws dialect moet kunnen spreken. Zeeland is van oudsher een provincie met een toenemend aantal ééntalige Nederlandstaligen, steeds zeldzamer wordende ééntalige Zeeuwstaligen en een flinke groep tweetaligen. Erkenning van het Zeeuws zorgt er juist voor dat die situatie beschermd kan worden; het uitbouwen van de positie van het Zeeuws is geen doel van de erkenning.