Mobirise free website builder software

Gastcollege Pieter Knapen

Pieter Knapen is de eerste van een reeks gastsprekers over wetgeving en deontologie. Hij is secretaris-generaal en ombudsman van de Raad voor de Journalistiek. Knapen behandelt daardoor dagelijks klachten over de journalistieke beroepspraktijk. Binnen de Raad van Journalistiek fungeert hij als aanspreekpunt van de achttien leden. In zijn gastcollege vertelt Knapen over zijn werk en hij legt het publiek journalistieke dilemma's voor. 

"De meeste klachten gaan over onzorgvuldige berichtgeving en privacy"

Pieter Knapen

Pieter Knapen portret

Vooraleer Pieter Knapen in de mediawereld belandde, heeft hij godsdienstwetenschappen en politieke en sociale wetenschappen aan de KU Leuven gestudeerd. Nadat hij die studies had afgerond, begon hij aan zijn medialoopbaan.

Als ombudsman van de Raad voor de Journalistiek krijgt Pieter Knapen dagelijks klachten binnen. Niet elke klacht is echter gegrond. Knapen moet bij de afhandeling dus zorgvuldig te werk gaan.

Pieter Knapen gaf tijdens het gastcollege uitleg over verschillende soorten klachten. Van verkeerd geformuleerde titels tot incorrect woordgebruik en ethische kwesties. Het kwam allemaal aan bod in de presentatie van Pieter Knapen.

De Journalistieke code is bedoeld als een leidraad voor de praktijk. Hij wordt ook door de Raad voor de Journalistiek gebruikt om vragen en klachten te beantwoorden die bij de Raad worden ingediend.

Medialoopbaan Pieter Knapen

Vooraleer Pieter Knapen in de mediawereld belandde, heeft hij godsdienstwetenschappen en politieke en sociale wetenschappen aan de Katholieke Universiteit Leuven gestudeerd.  Nadat hij die studies had afgerond, begon hij aan zijn medialoopbaan.

Knapen was eerst actief als radiojournalist bij de VRT. Hij deed in 1992 onder meer verslag van de troepenontplooing van de VN-vredesmacht in Somalië. Ook was hij jarenlang interviewer en eindredacteur bij 'Voor de dag' op Radio 1. 

Video: Pieter Knapen gaf kort na de millenniumwisseling al gastcolleges. Zo was hij onder meer op een debat projectdag aanwezig in het jaar 2001. 

In 2001 schopte Knapen het tot eindredacteur van het ochtendnieuws op de radio. Drie jaar later verruilde hij dat voor het hoofdredacteurschap van de online redactie, maar daar bleef het niet bij. Knapen was immers van 2007 tot 2009 algemeen hoofdredacteur van de hoofdredactie van de VRT. Destijds trad hij ook toe als lid van de Vlaamse Raad voor de Journalistiek.

In 2009 wisselde Knapen van baan, maar hij bleef zijn werkgever VRT trouw. Knapen was voortaan strategisch verantwoordelijke kwaliteitszorg bij de VRT. Liesbet Vrieleman volgde hem destijds op als hoofdredacteur op de hoofdredactie.

In 2010 verliet Knapen alsnog de VRT. Hij werd in april directeur van de communicatiedienst van de KU Leuven, waar hij in een grijs verleden had gestudeerd. In 2013 kreeg Knapen echter zijn ontslag na een reorganisatie. De communicatiedienst van de KU Leuven werd immers opgesplitst, waardoor de directeursfunctie was verdwenen.

Begin december 2013 was Knapen echter alweer aan de slag als directeur van KlasCement, een Vlaamse educatie portaalsite. Hij volgde daar Hans De Four op en heeft daar uiteindelijk vier maanden gewerkt. Sinds 1 juli 2014 zetelt Knapen als nieuwe secretaris-generaal en ombudsman in de Raad voor de Journalistiek. 

Bekijk het LinkedIn-profiel van Pieter Knapen

Taken van Knapen

Als ombudsman van de Raad voor de Journalistiek krijgt Pieter Knapen dagelijks klachten binnen. Niet elke klacht is echter gegrond. Knapen moet bij de afhandeling dus zorgvuldig te werk gaan. De procedure gaat als volgt in zijn werk:

1. Knapen moet eerst bepalen of een klacht gegrond is of niet. 

2. Wanneer een klacht gegrond is, moet Knapen contact opnemen met het betrokken medium en    de betrokken journalist om hun kant van het verhaal te horen.                                                   

3. Het is belangrijk dat Knapen vervolgens snel een oplossing voor het probleem vindt.

4. In eerste instantie moet de ombudsman proberen een minnelijke oplossing bij conflicten te treffen. Dat kan bijvoorbeeld door een verduidelijking, excuses, een rechtzetting, een interview of een nieuw artikel.

5. Wanneer er geen minnelijke oplossing gevonden kan worden, dan moet Knapen de zaak doorgeven aan de Raad van de Journalistiek. Die zal dan uiteindelijk een uitspraak over de zaak doen.

Cases van Pieter Knapen    

Pieter Knapen gaf tijdens het gastcollege uitleg over de verschillende soorten klachten die de Raad voor de Journalistiek binnenkrijgt. Als ombudsman behandelt Knapen dagelijks dergelijke zaken . Van verkeerd geformuleerde titels tot incorrect woordgebruik en ethische kwesties. Het kwam allemaal aan bod in de presentatie van Pieter Knapen. 

Formulering titels

Zijn de titels juist of onjuist geformuleerd? Met dat vraagstuk wordt de Raad voor de Journalistiek vaak geconfronteerd. De Raad voor Journalistiek benadrukt dat een titel kort en kernachtig moet zijn, zodat de aandacht van de lezer getrokken wordt. Dat betekent echter niet dat de titel in strijd mag zijn met de inhoud van het artikel. Het is niet altijd eenvoudig om te bepalen of een link de lading van het verhaal dekt of niet. We nemen daarom de proef op de som.

In Het Laatste Nieuws stond vorig jaar een artikel met de titel: 'Sorry, agent heeft recup'. De volledige inhoud is op de website van HLN terug te vinden. De Raad voor de Journalistiek kreeg naar aanleiding van de titel een klacht binnen. Is de kracht naar de normen van de Raad voor de Journalistiek gegrond? Maak hieronder een keuze en lees meteen of jouw antwoord juist of fout is. 

Onderschriften bij foto's

Een hoop verschillende titels en onderschriften bij dezelfde foto, maar welke tekst dekt nu daadwerkelijk de lading? In de video zou te zien zijn dat de man zijn vrouw en kind op het spoor duwt. De vraag is of de asielzoeker dat onder druk van de politie deed of juist niet. Dat verklaart de verschillende titels en onderschriften, maar eigenlijk kun je op basis van de foto niet oordelen over het optreden van de politie, waardoor teksten als 'harde aanpak en 'uitzichtloos' suggestief zijn.

Woordgebruik

Je kunt uit het bovenstaande artikel van Het Nieuwsblad niet achterhalen wat de auteur met het rood gearceerde tekstgedeelte wil zeggen. Neemt hij het juist op voor de grote groep woonwagenbewoners of is hij suggestief? Het is voor de Raad voor Journalistiek dan ook lastig om over een dergelijke zaak te  oordelen. Toch adviseert de Raad nadrukkelijk om teksten die tot 'stemmingmakerij' kunnen leiden, weg te laten. 

Bronnen

In een artikel van de Humo wordt informatie over een aanrijding door drie onafhankelijke bronnen bevestigd. Slechts één bron meldt dat de cameraploeg de instructie kreeg om bij een ongeluk door te rijden. Toch publiceerde de auteur van Humo die bewering. Mag dat?

Ethische kwesties

In de Primo stond vorig jaar een artikel over Erik de Vlaeminck die zich destijds in een maatschappelijk delicate situatie bevond. De foto's, genomen in het woonzorgcentrum, tonen zijn kwetsbaarheid aan en behoren tot de privésfeer. Volgens de Raad voor Journalistiek was daarom de toestemming van Roger, de broer van Erik, onvoldoende voor publicatie. De twee broers hadden immers een conflict gehad in het verleden. De journalist had toestemming moeten vragen aan de echtgenote van Erik. 

Code van de Raad voor de Journalistiek

De code is bedoeld als een leidraad voor de praktijk. Hij bevat in totaal 27 artikelen en wordt aangevuld met richtlijnen die sommige artikelen concreet toelichten. De code wordt ook door de Raad voor de Journalistiek gebruikt om vragen en klachten te beantwoorden die bij de Raad worden ingediend. Vijf belangrijke bepalingen uit de code staan hieronder opgesomd.

1. De journalist bericht waarheidsgetrouw. Dit vloeit voort uit het recht van het publiek om de waarheid te kennen

2. De journalist publiceert alleen informatie waarvan de oorsprong hem gekend is. De journalist checkt de waarachtigheid van de informatie. In de mate van het mogelijke, en voor zover dit relevant is, maakt hij de bron van zijn informatie bekend.

3. De journalist schrapt of verdraait geen essentiële informatie in teksten, beelden, klankfragmenten of andere documenten. Bij het verwerken van vraaggesprekken geeft hij de verklaringen van de geïnterviewde getrouw weer en respecteert hij de geest van het gesprek. 

4.  De journalist maakt voldoende het onderscheid tussen zijn feitelijke berichtgeving en zijn commentaar duidelijk voor het publiek. 

In zijn berichtgeving maakt de journalist het onderscheid tussen feiten, veronderstellingen, beweringen, en opinies duidelijk voor het publiek.

5. De journalist zet loyaal de relevante feitelijke informatie recht die hij onjuist weergegeven had. 


Adres:
Meistraat 5
2000 Antwerpen
België

Contact:
Job de Feijter
jobdefeijter@hotmail.com
+3143450139

Andere journalistieke producten:

Deel deze longread!